دانشنامه تاریخی
کاغذ یکی از مهم‌ترین اختراعات در تاریخ بشر است که تأثیر عظیمی بر فرهنگ، آموزش و ارتباطات داشته است. این اختراع در چین حدود سال ۱۰۵ میلادی به وجود آمد و از آن زمان تغییرات بسیاری در نحوه‌ی ضبط، نگهداری و انتقال دانش ایجاد کرد.
ظهور کاغذ امکان‌پذیر شد به‌خاطر پیشرفت فناوری‌ها و نیازهای جامعه. پیش از اختراع کاغذ، از مواد مختلفی مثل 竹简 (الواح بامبو)، پاپیروس و پوست حیوانات برای نوشتن استفاده می‌شد. همه این مواد دارای معایب خاصی بودند: آنها سنگین، گران یا دشوار در پردازش بودند.
اختراع کاغذ به دبیر چینی، کای لون، نسبت داده می‌شود که بنا به منابع تاریخی، این ماده را حدود ۱۰۵ سال میلادی ایجاد کرد. کای لون از الیاف گیاهی مانند توت‌فرنگی استفاده کرد و آنها را با آب ترکیب کرد تا اشکال اولیه کاغذ را بسازد. این ماده جدید سبک، در دسترس و آسان برای استفاده بود.
فرآیند ساخت کاغذ در چین باستان شامل چندین مرحله کلیدی بود:
پس از اختراع کاغذ، تولید و استفاده از آن به سرعت گسترش یافت. ابتدا این ماده در چین محبوب شد و سپس از طریق مسیرهای تجاری و سفرهای دانشمندان و مبلغان به ژاپن، کره و کشورهای دیگر شرق آسیا رسید. این ماده جدید که به سادگی و به طور مؤثر تولید می‌شد، در زمینه‌های مختلفی از جمله حسابداری، نوشتن کلاس‌ها، ایجاد آثار هنری و حتی برای بسته‌بندی مورد استفاده قرار گرفت.
اختراع کاغذ تأثیر قابل‌توجهی بر ادبیات و آموزش گذاشت. این اختراع به رشد سریع تعداد کتاب‌ها و متون منجر شد که به نوبه خود، موجب گسترش دانش و تحصیل در میان اقشار مختلف مردم شد. کاغذ همچنین به ابزاری مهم برای تجارت تبدیل شد که امکان تنظیم قراردادها و انجام مکاتبات تجاری سریعاً فراهم کرد.
اگرچه کاغذ در چین اختراع شد، اما استفاده از آن در اروپا تنها چند قرن بعد آغاز شد. نخستین کارخانجات کاغذ سازی در ایتالیا در اواخر قرن سیزدهم تأسیس شدند. به‌تدریج کاغذ به یک جایگزین مقرون به صرفه برای پوسته‌های گران قیمت تبدیل شد که روند نگارش و نگهداری اطلاعات را آسان‌تر کرد.
امروزه فناوری تولید کاغذ به‌طور قابل‌توجهی تغییر کرده است. اگرچه فرآیند سنتی هنوز در برخی نقاط مورد استفاده قرار می‌گیرد، دنیا به سمت روش‌های مدرن‌تر مبتنی بر خمیر چوب حرکت می‌کند. با وجود محبوبیت روزافزون فناوری‌های دیجیتال و گردش کار بدون کاغذ، کاغذ به خاطر چندمنظوره بودن و آسانی استفاده هنوز هم در زندگی ما مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اختراع کاغذ یک نمونه بارز است از اینکه چگونه یک کشف ساده اما نابغه می‌تواند تمام چهره‌ی تمدن بشری را تغییر دهد. این اختراع افق‌های جدیدی برای علم، هنر و ارتباطات گشوده است و حتی پس از هزاران سال، هنوز هم این ماده شگفت‌انگیز را ارزشمند می‌دانیم.