دانشنامه تاریخی
ماهواره مصنوعی یکی از مهم‌ترین گام‌ها در توسعه علم و فناوری است که افق‌های جدیدی را برای بشریت گشوده است. اولین بار که ماهواره مصنوعی به‌طور موفقیت‌آمیز در مدار قرار گرفت، در ۴ اکتبر ۱۹۵۷ بود، زمانی که اتحاد جماهیر شوروی ماهواره "اسپوتنیک-۱" را به فضا پرتاب کرد. این رویداد نه تنها یک پیروزی فنی بود، بلکه آغاز دوران فضایی در تاریخ بشریت نیز بود.
در اواسط قرن ۲۰، بسیاری از کشورها شروع به درک پتانسیلی کردند که مطالعه فضا می‌تواند به همراه داشته باشد. تحقیقات علمی که از اوایل قرن ۲۰ آغاز شده بود، با پیشرفت‌های فیزیک و مهندسی به طور قابل توجهی پیش رفت. رقابت در زمینه ساخت موشک بین شوروی سابق و ایالات متحده به اوج خود رسید و ایجاد ماهواره مصنوعی تبدیل به یک چالش علمی و همچنین مسأله‌ای از نظر امنیت ملی و حیثیت شد.
"اسپوتنیک-۱" یک کره فلزی به قطر ۵۸ سانتی‌متر و وزن حدود ۸۳ کیلوگرم بود. این ماهواره با چهار آنتن مجهز شده بود که امکان ارسال سیگنال‌های رادیویی به زمین را فراهم می‌کرد. تأمین انرژی ماهواره از طریق باتری‌های نیکل-کادمیوم صورت می‌گرفت. هدف اصلی "اسپوتنیک-۱" ارسال سیگنال‌های رادیویی بود که می‌توانست توسط هر رادیو گیری در زمین دریافت شود و این امکان را به دانشمندان و مهندسان می‌داد که مدار و وضعیت آن را زیر نظر داشته باشند.
پرتاب "اسپوتنیک-۱" در پایگاه فضایی بایکونور با استفاده از موشک R-7 که برای حمل کلاهک‌های هسته‌ای طراحی شده بود، انجام شد. این پرتاب موفقیت‌آمیز، دستاوردهای فراوان علم موشکی شوروی را به نمایش گذاشت. در زمان پرتاب، "اسپوتنیک-۱" در ارتفاعی حدود ۹۰۰ کیلومتر بالای زمین قرار داشت و حدود ۹۶ دقیقه طول می‌کشید تا یک دور کامل به دور سیاره بچرخد.
پرتاب ماهواره واکنش گسترده‌ای در جهان به وجود آورد. این رویداد به نمادی از قدرت برنامه فضایی شوروی تبدیل شد و واکنش‌های پرشوری را در ایالات متحده به وجود آورد که به نوبه خود باعث تسریع برنامه‌های آمریکایی در زمینه فضا شد. پرتاب "اسپوتنیک-۱" باعث ایجاد NASA و آغاز رقابت تسلیحاتی در فضا گردید.
پرتاب "اسپوتنیک-۱" افق‌های جدیدی را برای تحقیقات علمی در زمینه فضانوردی، فیزیک و ستاره‌شناسی گشود. با کمک "اسپوتنیک-۱"، امکان انجام آزمایشاتی برای مطالعه لایه‌های بالایی جو و سطح تابش‌های رادیواکتیو فراهم شد و همچنین تأثیر تابش‌های فضایی بر زمین نیز زیر نظر قرار گرفت. این رویداد آغازگر دوره مطالعه فضا بود که تا به امروز ادامه دارد.
موفقیت "اسپوتنیک-۱" شروع‌گر تعدادی دیگر از برنامه‌های فضایی بود، هم در شوروی و هم در دیگر کشورهای جهان. در سال ۱۹۵۸ ایالات متحده اولین ماهواره خود به نام "اکسپلورر-۱" را پرتاب کرد که همچنین دستاورد مهمی برای علم آمریکایی بود. در سال‌های بعد، جهان شاهد ایجاد تعداد زیادی از ماهواره‌ها بود که برای اهداف مختلفی اعم از تحقیقات جوی تا ارتباطات و ناوبری مورد استفاده قرار گرفتند.
پرتاب "اسپوتنیک-۱" به نماد زمان جدیدی تبدیل شد که در آن بشر شروع به استخراج فعالانه فضا کرد. این رویداد الهام‌بخش بسیاری از دانشمندان، مهندسان و افراد عادی بود که مشتاق کشف دنیای خارج از زمین بودند. ماهواره‌های مصنوعی پایه‌گذار مأموریت‌های فضایی بعدی شدند، از جمله ارسال انسان به فضا و فرود بر ماه.
ماهواره مصنوعی که در سال ۱۹۵۷ پرتاب شد، تصور بشر از فضا را برای همیشه تغییر داد. این لحظه تاریخی پیروزی علم و فناوری بود که آغازگر دوران جدیدی در تاریخ بشریت به شمار می‌رود. امروز ما اغلب فراموش می‌کنیم که چنین دستاوردهایی با گام‌های کوچک آغاز می‌شوند و مهم است که به یاد داشته باشیم که هر هدف بزرگ با تجسم و آرزو برای دستیابی به رویا آغاز می‌شود.