دانشنامه تاریخی
اتحادیه لهستان و لیتوانی یک اتحاد تاریخی بین پادشاهی لهستان و دوک نشین بزرگ لیتوانی است که تأثیر قابل توجهی بر زندگی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی اروپای مرکزی و شرقی گذاشته است.
در قرن‌های XIV و XV، لیتوانی و لهستان در شرایط سیاسی پیچیده‌ای قرار داشتند. دوک‌نشین لیتوانی تحت فشار مسکو و اوراد توتن بود در حالی که لهستان در تلاش بود تا مواضع خود را در منطقه تقویت کند.
عوامل کلیدی که به ایجاد اتحادیه کمک کردند عبارت بودند از:
یک رویداد مهم که پیش از اتحادیه رخ داد، نبرد گرونوالد در سال 1410 بود که در آن نیروهای مشترک لهستان و لیتوانی پیروزی قاطعی بر اوراد توتن به دست آوردند. این پیروزی رابطه‌های متحدانه بین دو کشور را تقویت کرد و بستر را برای مذاکرات بعدی فراهم ساخت.
اولین سند رسمی که آغازگر اتحاد بود، اتحادیه کروو بود که در سال 1385 امضا شد. طبق شرایط این اتحادیه:
گام مهم بعدی در توسعه اتحادیه، اتحادیه لوبلین در سال 1569 بود که لهستان و لیتوانی را در یک کشور واحد به نام رچ پوزپولیتا ادغام کرد. این رویداد چندین جنبه کلیدی داشت:
پس از ادغام لهستان و لیتوانی، فرآیند ادغام دو فرهنگ و جامعه آغاز شد. زبان لهستانی در لیتوانی رواج بیشتری پیدا کرد در حالی که سنت‌های لیتوانی تأثیر خود را بر فرهنگ لهستان گذاشت.
یک جنبه مهم، توسعه خودمختاری اشرافی بود که به شکل‌گیری یک سیستم سیاسی منحصر به فرد در رچ پوزپولیتا کمک کرد، سیستمی که بر اصول آزادی و برابری بنا شده بود.
با وجود پیشرفت‌های موفق، اتحادیه لهستان و لیتوانی با بحران‌های متعددی مواجه شد. درگیری‌ها بین اشراف، رقابت برای قدرت و تهدیدات خارجی (به ویژه از سوی روسیه و سوئد) به کشور آسیب زد.
در قرن XVIII، رچ پوزپولیتا قربانی تقسیمات بین روسیه، پروس و اتریش شد که منجر به فروپاشی نهایی اتحادیه و از دست دادن استقلال در سال 1795 گردید.
اتحادیه لهستان و لیتوانی میراث قابل توجهی از خود به جا گذاشت که هنوز هم تاثیرگذار است. ادغام دو فرهنگ به توسعه یک هویت منحصر به فرد کمک کرد که هنوز در حافظه تاریخی ملت‌ها وجود دارد.
روابط مدرن بین لهستان و لیتوانی همچنان در حال توسعه است و بر اساس تجربیات تاریخی و تمایل به همکاری در چارچوب اتحادیه اروپا و ناتو بنا شده است.
تاریخ اتحادیه لهستان و لیتوانی نمونه‌ای جذاب از تعامل پیچیده دو ملت است که توانستند برای حل مشکلات مشترک متحد شوند. با وجود چالش‌ها، این اتحاد در تاریخ اروپا رد عمیقی از خود به جا گذاشت و پایه‌گذار فرآیندهای ادغام آینده شد.