تاریخی انcyclopedia
د تودید لیمپ، چې د نولسمې پیړۍ یوه تر ټولو مهمه تکنالوژي ده، د ۱۸۷۰مې کلونو په پای کې اختراع شوه او د خپل وخت لپاره په ریښتیا هم انقلابي شوه. سره له دې چې د ګڼو کلونو لپاره ساینس پوهانو د رڼا د سرچینو د جوړولو هڅې کړي وې، خو یوازې د تودید لیمپ پراخه شهرت ګټلی و او رڼا یې د میلیونونو خلکو لپاره لاسرسی کړ.
د تودید لیمپ د اختراع پرمهال مختلفو رڼا سرچینو ته وده ورکړل شوه، چې شمعې، د ګاز لیمپونه او لومړنۍ برقي لیمپونه پکې شامل دي. شمعې او د ګاز لیمپونه د سلګونو کلونو لپاره په کوره کې کارول شوي، مګر دوی خپلې نیمګړتیاوې لرلې: لنډ عمر، د استفادې ستونزې او لوړه بیه. لومړنۍ برقي لیمپونه، لکه د آرک تخلیه لیمپ، هم د خپل روښانه رڼا او د رایج ساتنې اړتیا له امله په کارولو کې نه خوښېږي.
په ۱۸۷۹ کال کې امریکايي اختراعي ټوماس ایدیسن د برقي رڼا په برخه کې یوه نوښت وکړ، د تودید لیمپ ثبت کړ. د رښتیني رنځ نقطه د کاربن تار کارول و، چې د برقي جریان په تاثیر کې و. دا تار، چې د تودوخې په نتیجه کې روښانه کیده، رڼا تولید کړه پرته له اور څخه، چې د دودیزو رڼا سرچینو پرتله امنیت زیاتوي.
د تودید لیمپ له څو اساسي عناصرو جوړ شوی. د لیمپ داخلي ځای د ان inert ګاز (اکثراً ارګان یا نایتروجن) سره ډک دی، چې د تار سوځیدو پروسه کود کړي. حرارت ته مقاومت لرونکي مواد لکه شیشه لیمپ د میخانیکي زیانونو څخه ساتي. دلته د تودید لیمپ اساسي تخنیکي ځانګړتیاوې راوړي:
د تودید لیمپ څرګندیدو د خلکو د ورځني ژوند په اړه د پام وړ تاثیر وکړ. دې د کورونو او کوڅو د رڼا لپاره نوې موقعیتونه پرانستل. د مقاومت او د استفادې ساده توب له امله، د تودید لیمپ ورو ورو د زاړه رڼا سرچینو ځای نیولی. د ایدیسن برخه د برقي توزیع سیسټم جوړول د ښارونو او بنسټیزو جوړښتونو د ودې لپاره بنسټیز و، چې یوازې کورونه نه، بلکې شرکتونه هم بریښنا ته لاسرسی ورکوي.
د خپل ثبت وروسته، ایدیسن د تودید لیمپ بازار ته وړاندې کړ. د مارکیټینګ او د ثبت سره د لوبو له لارې، هغه یوه ریښتینۍ امپراتورۍ رامنځته کړه، چې د لیمپونو پراخه تولید تنظیم کړ. په ۱۸۸۰ کې، د هغه شرکت "Edison Electric Light Company" په لوی مقدار کې د تودید لیمپ تولید پیل کړ، چې د عام خلکو لپاره یې د لاسرسي ډاډ ورکوي.
د تودید لیمپ یوازې د دې وخت یوه رڼا سرچینه نه وه. د ایدیسن یو له اصلي سیالانو څخه د نیکولا تسلا لخوا اختراعی شوی ځنځیر و، چې د رڼا تولید لپاره بدیلی لارې وړاندې کړي. سره له دې، د تودید لیمپ تکنالوژي په تدریجي توګه ښه شوه، او نوي طریقې د دې موثریت زیاتولو ته لار پیدا کړه چې د تولید لګښتونه کم کړي.
د تکنالوژیو په پرمختګ سره، په ځانګړي توګه د شلمې پیړۍ په منځ کې، د تودید لیمپونه خپلې شهرت له لاسه ورکړ. د دوی ځای نیونه د خورا مؤثره رڼا سرچینو ته، لکه فلوروسینټ لیمپونه او د LED لیمپونه دپاره دی. دغه نوې تکنالوژي د برښنا د اړتیا په برخه کې په واضح ډول کمښت راولي او د تودید لیمپونو عمر څو چنده زیاتوي.
نن ورځ د تودید لیمپ د ساینس پوهانو او انجینرانو لپاره لا هم مهم دی. د دې کارونو موثریت او چاپیریالی دوستانه والی په اړه څیړنې روانې دي. په ځينو هیوادونو کې د چاپیریالي پروژو په ترڅ کې د تودید لیمپونو د تولید بیا پیلولو لپاره کار روان دی، چې د پاکو موادو او د دوامدارو انرژۍ سرچینو څخه کار اخیستل کیږي.
د تودید لیمپ د تکنالوژیک پرمختګ سمبول او د ورځني ژوند یوه نه بیلېدونکې برخه ګرځیدلې. سره له دې چې د نوو تکنالوژیو په راښکاره کیدو سره د هغې شهرت کم شوی، لا هم دا د بشریت په تاریخ کې یوه مهمه پیښه پاتې ده. د تودید لیمپ اختراع ښودلې چې څنګه یوه مفکوره کولی شي ټولنه بدل کړي، او واضح مثال یې ښودلی چې ساینس او نوښت د خلکو د ژوند کیفیت سره ښه کولی شي.