تاریخی انcyclopedia
د لمری ساعتونه د وخت د اندازه کولو یو له زړو وسیلو څخه دی چې د ساعتونو د ټاکلو لپاره د لمر موقعیت کاروي. دا اختراع هغه وخت ته ورګرځي کله چې خلکو یوازې د ورځې او شپې دورې پوهه پیل کړه، او د دې ریښې شاوخوا د 1500 کلونو مخکې له میلاد راځي.
په منځنیو وختونو کې، خلک د وخت د سمونې لپاره د طبیعی پیښو څخه ملاتړ کاوه. ورځې د ورځې او شپې ترمنځ ویشل شوی، او له لومړیو تمدن څخه خلکو د لمر په آسمان کې د حرکت مشاهده پیل کړه. د فرعونیانو، یونانیانو او رومیانو خلکو ساده وسایل لکه چمبې او تلوسونه کارول ترڅو د لمر موقعیت تعقیب کړي او د ورځې وخت وټاکي.
د لمر ساعتونه په یوه ساده اصل باندې بنسټیز دي: کله چې لمر روښانه وي، سایه چې د عمودي یا تیریدونکي ګنومون (چمبې یا ستن) لخوا ټیټه کیږي، په سطحه کې په تقسیم کې حرکت کوي. هر تقسیم په سطحه کې د ورځې خاص وخت سره سمون لري. د فصل او وخت پورې د سایې اوږدوالی بدلیږي، مګر بنسټیز مفهوم په همدغه توګه پاتې دی.
ګنومون کیدای شي عمودي یا یوه زاویه کې کیښودل شي ترڅو د ځمکې د محور تیروالی حساب کړي. د ګنومون ځانګړتیا دا ده چې دا یوه سایه را منځ ته کوي، چې ساعتونه او دقیقې ښیي، د کارونکي لپاره اجازه ورکوي چې په چټکۍ سره تخمینې وخت معلوم کړي.
د لمر ساعتونو څو ډولونه موجود دي چې هر یو خپل ځانګړی ځانګړتیاوې او جوړښتونه لري. اصلي ډولونه شامل دي:
قدیم لمر ساعتونه په مختلفو کلتورونو کې پراخه شوي. په古埃及 کې، دا د وخت تعقیب کولو لپاره کارول کيده، او لوی تلوسونه نه یوازې د معمارۍ یادګارونو په توګه بلکه د لمر ساعتونو په توګه هم خدمت کاوه. دې تلوسونو د لمر د ورځې په اوږدو کې د وخت ټاکلو لپاره څرګند کوم څه دې.
په古希腊 کې، فلسفه پوهان لکه ارسطو د وخت د پوهیدو او اندازه کولو اهمیت ټینګار کاوه. د لمر ساعتونه په مختلفو متنونو کې یاد شوي، او د دوی کارول د عالمانو او ستورپوهنو ترمنځ مشهور شو.
د ساینس او ټیکنالوژۍ د پرمختګ سره، د لمر ساعتونه هم پرمختللې شوې. د منځنیو پیړیو په دوران کې دوی د اروپا لپاره تنظیم شوي، او وروسته یې د دقیقو ماډلونو پیداکیدل پیل شو. مهمه ده چې یادونه وکړو چې په ځینو سیمو کې، د لمر ساعتونه د وخت د اندازه کولو اصلی وسیله وه تر څو د 14 پیړۍ میکانیکي ساعتونو راتلل.
د لمر ساعتونه د رینسانس په زمانه کې هم کارول شوي، کله چې ستورپوهان او ریاضیدانان لکه ګالیلیو ګالیله او آیساک نیوټن نوي تګلارې د ستورپوهنې او وخت محاسبه کولو لپاره اختراع کول.
نن، د لمر ساعتونه د وخت د اندازه کولو لپاره اصلي وسیله نه ده، مګر دا د هنري او معمارۍ عناصر په توګه کارول کیږي. ډیرې پارکونه او باغونه د لمر ساعتونو سره تجهیز شوي، چې نه یوازې د وخت اندازه کولو لپاره Serve وکړي، بلکه د زینت په توګه هم.
د لمر ساعتونه هم د ستورپوهنې او فلسفې مینه والو پام راایتوي. د طبیعي پیښو د مطالعه کولو او د انسان او طبیعت ترمنځ تعامل د وسیله په توګه د دوی کارول په ننني نړۍ کې لا هم مهمه ده.
د لمر ساعتونه د بشریت په تاریخ کې یوه مهمه مومکه نمایندګي کوي. دا روښانه کوي چې د طبیعت ساده مشاهدې څنګه د هغو وسیلو د جوړولو لامل شوې چې د ژوند تنظیم کولو کې مرسته وکړه. که څه هم معاصر ټیکنالوژي د وخت د اندازه کولو پروسه په پراخه توګه آسانه کړې، د لمر ساعتونو وراثت په کلتور او هنر کې ژوندی دی، او موږ ته د انسان او طبیعت ترمنځ د قدیم اړیکې یادونه کوي.