تاریخی انcyclopedia
ټیليګراف، چې د نولسمې پېړۍ یو له خورا مهمو اختراعاتو څخه شو، د خلکو تر منځ د اړیکو د لړۍ بدلولو لپاره کارېدلی دی او د ټیکنالوژۍ او ټولنې په پرمختګ کې ژور اثر درلود. دا کشف، چې په ۱۸۳۷ کال کې وشو، دومره نوښتګر و چې د دې کارول یوه نوې دورې ته د اړیکو په برخه کې د تېرولو لامل شو چې تر نن ورځې پورې ادامه لري.
له ټیليګراف څخه پخوا، د پیغامونو د لیږد اصلی لارې لیکونه او کوریاران وو. د پیغام لیږلو او ترلاسه کولو وخت د تحویلۍ چټکۍ پورې اړه درلوده، چې اکثره وخت د پیښو پر وړاندې ځنډ شوي عکس العملونه رامنځته کول. په چټک بدلېدونکي نړۍ کې، ځانګړې توګه په سوداګرۍ او سیاست کې، د بل چټک او مؤثره اړیکه سیسټم ته اړتیا احساس شوه.
د پیغامونو د لیږد په اړه نظریات د برېښنا او مقناطیس سره د لومړۍ تجربې ترسره کولو سره پرمختګ پیل کړ. د نولسمې پېړۍ په پیل کې، پوهانو لکه ارستید، فارادې او اوامه د لومړیو برقي وسایلو د جوړولو لپاره یو لړ کشفونه وکړل.
په ۱۸۳۷ کال کې، انګلیسي مخترع سیمیوئل مورس او د هغه شریک الفریډ ویل د برقي ټیليګراف لومړی عملي ماډل جوړ کړ. هغوی یوه سیستم وړاندې کړه چې د برقي امپولسونو په کارولو سره د پیغامونو لیږد باندې تکیه کوله، چې په وسایلو کې د حروفو ښودلو لپاره اشاري نښه کارولې.
مورس خپل شخصي کوډ جوړ کړ چې د "مورس کوډ" په نامه یادیږي، چې د نقطو او دښتو ترکیب دی چې د حروفو او شمېرو لیږد ته اجازه ورکوي. دا نوښت د پیغامونو لیږد ساده کړ او ټیليګراف یې د اړیکو د خوندي او باوري طریقو په توګه بدل کړ.
د ټیليګراف د کار لومړۍ بریالۍ نمائش په ۱۸۴۴ کال کې وشوه، کله چې مورس خپل مشهور پیغام "د خدای څه جوړ کړي؟" د واشنګټن نه بالټیمور ته ولېږدوه. دغه نمائش د اړیکو په برخه کې د نوې دورې پیل وننيوه، چې د ټیليګراف د چټکې خپرېدنې لامل شوه.
د ټیليګراف سیستم زرګونه محبوبیت ترلاسه کړ، او هر کال یې زیاتیدلو سره. دولتونه د ټیليګراف لونو کې پانګه اچونه پیل کړه ترڅو د لرې پرتو سیمو ترمنځ اړیکه ښه کړي.
د ټیليګراف اختراع د ټولنې مختلفو سکټورونو باندې مثبت اغیزه وکړه. په سوداګرۍ کې، ټیليګراف د هغه وسیلېپه توګه و چې شرکتونو ته یې د لوړ سرعت سره معلومات تبادله کولو اجازه ورکړه، چې د سوداګرۍ او اقتصاد ودې ته لاره هواره کړه.
په سیاست کې، ټیليګراف د حکومتونو او پوځونو ترمنځ د اړیکو اساسي وسیله شوه. دې د جګړې په کرښو کې د بدلونونو ته چټک غبرګون ورکولو اجازه ورکړه او پوځي عملیاتو باندې په مؤثره توګه اداره کولو کې مرسته وکړه.
د ټیليګراف ظهور هم د میډیا په برخه کې بدلونونه رامنځته کړل. ورځپاڼې د سمی ترمز وخت کې خبرونه ترلاسه کول او چاپول پیل کړل، چې دا موضوع د پراخې اوریدنې لپاره وسایل زیات پوهه کړه او د عامه نظر جوړولو کې مرسته وکړه.
سره له دې چې ټیليګراف ډيرې ګټې درلودې، ځینې نیمګړتیاوې هم لرلې. لومړی، د دې کارول د موجوده ټیليګراف لونو په ساحه پورې محدودیت درلود، چې د لرې پرتو سیمو ترمنځ اړیکه یواځې د چلینج سبب کیده.
دویم، د پیغامونو انتقال د فزیکي زیربناؤ لپاره اړتیا درلوده، چې اکثره وخت د مهمو پانګونو ضرورت درلوده. په ځینو حالاتو کې، دا پانګونې د جغرافیایي یا سیاسي شرایطو له امله ممکن نه وې.
ټیليګراف د راتلونکي اړیکو ټکنالوژیو لکه ټلפון او رادیو لپاره بنسټ و. دې د معلوماتو د چټک تبادلې اړتیا او ارزښت وښودله، چې د هغوی د پرمختګ په برخه کې مهم عوامل و.
نن، سره له دې چې موږ د ډیجیټل ټیکنالوژیو دورې کې ژوند کوو، باید په یاد ولرو چې څنګه ټیليګراف نړۍ بدله کړه. دا اختراع د هغو ډیرو نوښتونو لپاره و چې لاهم پرمختګ کوي، زموږ ټولنه او د اړیکو شکلونه جوړوي.
ټیليګراف، چې په ۱۸۳۷ کال کې د سیمیوئل مورس لخوا اختراع شوی، د هغه مهال یو له خورا مهمو لاسته راوړنو څخه شو. نه یوازې دا چې د اړیکو لارې بدل کړې، بلکه د بشریت په پرمختګ کې ژور اثر درلود. د ټیليګراف میراث په معاصر ټیکنالوژیو کې دوام لري، موږ ته د معلوماتو د لیږد د اهمیت خبر راکوي.