دانشنامه تاریخی
خلافت عباسی (۷۵۰–۱۲۵۸) یکی از درخشان‌ترین و مهم‌ترین دوره‌ها در تاریخ اسلام به شمار می‌آید. این خلافت به عنوان نتیجه‌ای از شورش علیه امویان تأسیس شد و نماد شکوفایی فرهنگی، علمی و اقتصادی جهان اسلام بود. این خلافت به خاطر تحمل‌پذیری، تنوع فرهنگی و دستاوردهای بسیار در حوزه‌های مختلف دانش شهرت یافت.
خلافت عباسی در سال ۷۵۰ به عنوان نتیجه‌ای از شورشی که به عنوان شورش عباسیان شناخته می‌شود، تأسیس شد. این شورش علیه dynasty امویان بود که اگرچه موفقیت‌های قابل توجهی داشت، اما به دلیل نارضایتی‌های مختلفی از جمله از طرف شیعیان و قبیله‌های عرب، زیر فشار قرار گرفت و متهم به عدم توجیه اعتبار خود شد.
عباسیان که از خانواده‌ی عموی پیامبر محمد، عباس، به شمار می‌رفتند، توانستند نیروهای مختلف ضد اموی را گرد هم آورند و با استفاده از نارضایتی مردم، امویان را در نبرد ال‌زابه سرنگون کنند. پس از آن، آنها پایتخت خلافت را به بغداد منتقل کردند که به مرکز فرهنگ و علم تبدیل شد.
در دوران حکومت عباسیان، جهان اسلام از آنچه که "عصر طلایی" نامیده می‌شود، بهره‌مند شد. این دوره باعث شکوفایی فرهنگی و علمی قابل توجهی شد. بغداد به مرکز علم، ادبیات و فلسفه تبدیل شد و دانشمندان از سرتاسر جهان اسلامی و فراتر از آن را جذب کرد. در اینجا کتابخانه حطّه و مدرسه‌ای وجود داشت که بهترین ذهن‌های زمانه را گرد هم می‌آورد.
در این زمان دستاوردهای مهمی در ریاضیات، نجوم، پزشکی و فلسفه به انجام رسید. دانشمندانی چون ال‌خرزمی که به عنوان پایه‌گذار جبر شناخته می‌شود و ابوعلی سینا که سهم بسزایی در پزشکی داشت، در بغداد به کار پرداختند و دانش را به جلو بردند.
خلافت عباسی به عنوان یک مرکز مهم فرهنگی و هنری به شمار می‌رفت. هنر آن زمان تنوع تأثیرات را منعکس می‌کرد، از جمله سنت‌های فارسی، یونانی و هندی. معماری خلافت به اوج جدیدی رسید؛ که نشانه‌ی آن مساجد و کاخ‌های باشکوهی مانند مسجد بزرگ بغداد و کاخ هارون الرشید است.
ادبیات نیز در این زمان شکوفا شد. شاعرانی مانند ابونواس و نثرنویسانی مانند ال‌جوهری آثاری را خلق کردند که هنوز هم به‌عنوان آثار کلاسیک شناخته می‌شوند. توسعه زبان عربی به گسترش این آثار کمک کرد و آنها را برای توده مردم قابل دسترسی کرد.
اقتصاد خلافت عباسی بر پایه کشاورزی، صنعت دستی و تجارت بنا شده بود. خلافت دارای مسیرهای تجاری راهبردی بود که شرق و غرب را به هم متصل می‌کرد، که موجب تبادل کالاها، فرهنگ‌ها و دانش‌ها می‌شد. بغداد به عنوان یک مرکز تجاری مهم شناخته می‌شد و بازرگانانی از نقاط مختلف جهان را جذب می‌کرد.
توسعه کشاورزی نیز نقش مهمی در اقتصاد ایفا کرد. در این زمان فناوری‌ها و روش‌های جدید کشاورزی و آبیاری معرفی شد که به افزایش تولید کمک کرد. این امر به نوبه خود تضمین کننده امنیت غذایی بود و به رشد جمعیت کمک کرد.
با وجود دستاوردها، خلافت عباسی با مشکلات داخلی متعددی رو به رو شد که منجر به تضعیف آن شد. اختلافات بین گروه‌های مختلف قومیتی و همچنین مبارزه برای قدرت در درون خود dynasty از دلایل عدم ثبات خلافت بود. مشکلات مدیریتی، فساد و نارضایتی مردم نیز به تضعیف قدرت مرکزی کمک کرد.
تا قرن نهم، خلافت شروع به فروپاشی به چندین دولت مستقل کرد. استان‌های مختلف مانند مصر، ایران و آسیای مرکزی به طور مؤثر مستقل شدند. این به ایجاد تعداد زیادی خلافت و سلطنت کوچک منجر شد که در نهایت به تضعیف نفوذ عباسیان انجامید.
با وجود افول، میراث خلافت عباسی کماکان بر جهان اسلامی امروزی تأثیر می‌گذارد. دستاوردها در علم، فرهنگ و فلسفه آن زمان، پایه‌گذار توسعه بیشتر تمدن اسلامی شدند. ایده‌ها و مفاهیمی که در این زمان توسعه یافتند، هنوز هم relevant هستند و در مؤسسات آموزشی مدرن مطالعه می‌شوند.
علاوه بر این، دوره عباسی به مرحله مهمی در توسعه زبان عربی و ادبیات تبدیل شد. دستاوردهای آن در زبان، سبک و شعر هنوز هم بر ادبیات کشورهای عرب زبان تأثیر می‌گذارد.
خلافت عباسی دوره‌ای نمادین در تاریخ اسلام بود که با دستاوردهای فرهنگی، علمی و اقتصادی قابل توجهی مشخص می‌شود. میراث آن در قلوب مردم زنده است و نسل‌های نو را الهام می‌بخشد. مطالعه این دوره به ما کمک می‌کند که بفهمیم چگونه تمدن اسلامی توسعه یافته و چگونه همچنان بر دنیای معاصر تأثیر می‌گذارد.
مهم است که به یاد داشته باشیم که دستاوردهای عباسیان نتیجه تلاش‌های بسیار زیادی از دانشمندان، شاعران و متفکرانی بود که در توسعه تمدن بشری شریک بودند. خلافت عباسی نه تنها بخشی از تاریخ اسلام است بلکه فصل مهمی در تاریخ کلی بشریت نیز محسوب می‌شود.