دانشنامه تاریخی
در سال های اخیر پیشرفت های قابل توجهی در زمینه پزشکی و مهندسی زیستی به وجود آمده است که در میان آن ها توجه خاصی به شبکیه های مصنوعی چشم جلب می کند. این دستگاه ها یک گام بزرگ به جلو برای افرادی هستند که از بیماری های مختلف شبکیه رنج می برند، مانند تحلیل رفتن لکه زرد یا رتینوپاتی دیابتی. تحقیقات و توسعه در این حوزه از سال 2020 آغاز شده و برای اولین بار به طور عملی قابل اجرا شده است.
ایده ایجاد شبکیه مصنوعی سال ها قبل از دهه 2020 شروع به توسعه کرد. در دهه 2010 اولین پیشرفت ها در زمینه میکروالکترونیک و علوم اعصاب به وقوع پیوست که زمینه ساز توسعه پروتز شبکیه شد. با این حال، موفقیت ها محدود بود و برای ایجاد یک دستگاه کاملاً کاربردی که بتواند بینایی را بازیابی کند، زمان و منابع بیشتری لازم بود.
در سال 2019 در کشورهای مختلف موجی از تحقیقات جدید آغاز شد و اولین آزمایشات بالینی نشان داد که استفاده از الکترودها برای تحریک سلولهای باقی مانده شبکیه ممکن است نتایج مثبت داشته باشد. این تلاش های اولیه منجر به تأمین مالی فعال و علاقه از سوی بزرگترین مراکز پزشکی و سازمان های علمی شد.
دهه 2020 عصر توسعه های فعال و внедای فناوری های جدید شد که امکان ایجاد دستگاه های پیشرفته تری برای جایگزینی عملکرد شبکیه را فراهم کرد. یکی از زمینه های کلیدی استفاده از میکروالکترودهای ماتریس بود که قادرند پالس های الکتریکی را مستقیماً به بافت چشم منتقل کنند.
شبکیه های مصنوعی که در این زمان توسعه یافته اند، شامل عناصری هستند که قادرند سیگنال های نوری را به الکتریکی تبدیل کنند که سپس به اعصاب بینایی منتقل می شوند. این امکان بازیابی بینایی را برای افرادی فراهم می کند که تنها امکانات عملکردی جزئی در شبکیه دارند.
یکی از اولین پروژه های موفق پروژه «ایرِیس» بود که هدف آن ایجاد یک شبکیه مصنوعی قابل تجزیه زیستی بود. در سال 2021 آزمایشات بالینی بر روی داوطلبانی که تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند آغاز شد. نتایج نشان داد که 70% شرکت کنندگان بهبودهای قابل توجهی در درک تصاویر بصری داشته اند که امید به توسعه بیشتر فناوری های بازیابی بینایی را به همراه داشت.
دستاورد مهم دیگری در سال 2022 رخ داد، زمانی که نسخه ای فشرده تر و قوی تر از شبکیه مصنوعی معرفی شد که می توانست در موارد پیچیده تر استفاده شود. این فناوری امکان انجام تحقیقات بیشتری را فراهم کرد که برای تأیید کارایی و ایمنی آن ضروری بود.
مانند هر فناوری جدید، شبکیه های مصنوعی چشم نیز مجموعه ای از سوالات مربوط به ایمنی و جنبه های اخلاقی را به وجود می آورند. پزشکان و توسعه دهندگان بر اهمیت رویکرد جامع در تهیه توصیه ها برای کاشت تأکید می کنند. استانداردها و مقررات باید به روشنی تعریف شوند تا از بیمارها محافظت کنند.
همچنین پیامدهای احتمالی استفاده از این فناوری ها، از جمله تأثیر بر وضعیت روانی و احساسی گیرندگان، مورد بحث قرار می گیرد. سوال مهم دیگری نیز وجود دارد که مربوط به دسترسی فناوری ها برای بیماران از لایه های مختلف اجتماعی است، زیرا هزینه برخی از آنها ممکن است بالا باشد.
طبق پیش بینی های فعلی، فناوری های شبکیه های مصنوعی هر ساله پیشرفت خواهند کرد. دانشمندان قصد دارند ادغام با الگوریتم های شبکه عصبی را برای تجزیه و تحلیل و تفسیر دقیق تر سیگنال های بصری انجام دهند. این افق های جدیدی را برای توانبخشی بیماران باز می کند و شاید سطح بهتری از عملکرد بینایی را تأمین کند.
آینده شبکیه های مصنوعی امیدوارکننده به نظر می رسد. برای دستیابی به فناوری ها برای جمعیت گسترده، موانع فنی و اخلاقی زیادی باید برطرف شود.
شبکیه های مصنوعی چشم یکی از مرزهای اصلی پزشکی و مهندسی زیستی در دنیای معاصر هستند. توسعه این دستگاه ها و ادغام آن ها در عمل بالینی نتیجه کار بسیاری از محققان و پزشکان است که تلاش می کنند زندگی میلیون ها نفری را که از اختلالات بینایی رنج می برند، بهبود بخشند. هرچند سفر تنها در آغاز است، اما می توان درباره چشم اندازها و امیدهایی که در حوزه بازیابی بینایی با فناوری های معاصر برای ما به ارمغان می آورد، صحبت کرد.