دانشنامه تاریخی
از ابتدای دهه ۲۰۲۰، نمایشگاه‌های مجازی و موزه‌ها بخشی مهم از منظر فرهنگی و آموزشی شده‌اند. پاندمی COVID-19 باعث تسریع تحول دیجیتال در حوزه فرهنگ شد و نهادها را به ایجاد نمایشگاه‌های آنلاین سوق داد. نمایشگاه‌های مجازی به مردم در سرتاسر جهان این امکان را دادند تا بدون ترک خانه‌های خود به هنر و فرهنگ دسترسی پیدا کنند.
اگرچه برخی موزه‌ها و گالری‌ها قبلاً تورها و نمایشگاه‌های مجازی را ارائه می‌دادند، اما «انقلاب» واقعی در سال ۲۰۲۰ رخ داد. با اجرای قرنطینه‌های گسترده و محدودیت‌های حرکتی، نهادها شروع به استفاده فعال از فناوری‌ها کردند تا دسترسی به منابع خود را ممکن سازند. این یک گام مهم در پاسخ به چالش‌هایی بود که بشریت در شرایط پاندمی با آن‌ها روبرو بود.
ایجاد نمایشگاه‌های مجازی به دلیل پیشرفت‌های قابل توجه در زمینه فناوری ممکن شده است. واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و مدل‌سازی سه‌بعدی در موزه‌ها و گالری‌ها به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این فناوری‌های جدید به کاربران امکان «پیاده‌روی» در نمایشگاه‌ها را می‌دهند و به آن‌ها اجازه می‌دهند با آثار هنری تعامل داشته باشند و اطلاعات بیشتری درباره آن‌ها کسب کنند.
به عنوان مثال، بسیاری از نهادها شروع به استفاده از اسکنرهای سه‌بعدی با کیفیت بالا برای ایجاد مدل‌های دقیق از آثار کردند که به بینندگان این امکان را می‌دهد که آن‌ها را با جزئیات کامل بررسی کنند. همچنین برنامه‌هایی با استفاده از واقعیت افزوده پدید آمده‌اند که امکان «قرار دادن» آثار هنری در خانه را فراهم می‌کنند.
نمایشگاه‌های مجازی دارای مزایای بسیاری هستند. اولین و شاید مهم‌ترین آن‌ها قابل دسترس بودن است. مردم از نقاط مختلف جهان می‌توانند بدون صرف وقت و هزینه برای سفر به نمایشگاه‌ها بروند. این مسئله به‌ویژه برای کسانی که محدودیت‌های حرکتی یا مشکلات مالی دارند، مهم است.
علاوه بر این، نمایشگاه‌های مجازی قادر به جذب مخاطبان وسیع‌تری هستند. شرایط بازدید فیزیکی، مانند موقعیت مکانی، صف‌ها و رزرو بلیط، دیگر نقشی ندارند. علاوه بر این، نهادها می‌توانند به راحتی نمایشگاه‌های خود را به‌روزرسانی کرده و مواد جدید و اطلاعات را اضافه کنند.
مزیت دیگری که قابل توجه است، امکان گنجاندن عناصر تعاملی است. پلتفرم‌های آنلاین به کاربران اجازه می‌دهند سوالات خود را مطرح کنند، تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و در زمان واقعی پاسخ‌های خود را از کیوریتورهای نمایشگاه‌ها دریافت کنند.
در میان بسیاری از نهادهایی که نمایشگاه‌های مجازی ارائه می‌دهند، می‌توان چند نمونه قابل توجه را برجسته کرد. به عنوان مثال، موزه لوور در پاریس تورهای مجازی را ارائه کرد که کاربران می‌توانند مجموعه‌های آن را بررسی کنند و آثار هنری معروف را مشاهده کنند.
موزه بریتانیا نیز نمایشگاه‌های مجازی را طراحی کرده که موضوعات وسیعی از تمدن‌های باستانی تا هنر معاصر را پوشش می‌دهند. این نمایشگاه‌ها به بینندگان اجازه می‌دهند نه تنها مشاهده کنند، بلکه با آثار هنری نیز تعامل داشته باشند. چنین ابتکاراتی با همکاری با توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و مؤسسات تحقیقاتی ممکن شده است.
با وجود مزایای متعدد، نمایشگاه‌های مجازی با انتقادات نیز روبرو هستند. برخی از هنرمندان و کیوریتورها معتقدند که تجربه بازدید فیزیکی از یک موزه به‌طور کامل نمی‌تواند در محیط مجازی بازتولید شود. حس فضا، جو و تعامل با دیگر بینندگان نمی‌تواند جایگزین شود. علاوه بر این، کیفیت اتصال اینترنت و دسترسی به دستگاه‌ها می‌تواند برای برخی از مخاطبان مشکلاتی ایجاد کند.
سوالاتی نیز در مورد حق نشر و امنیت تکثیرات دیجیتال وجود دارد. موزه‌ها و گالری‌ها چگونه مجموعه‌های خود را در اینترنت محافظت می‌کنند؟ این مشکل دیگری است که نیاز به حل دارد.
در مورد آینده، نمایشگاه‌های مجازی قطعاً بخشی مهم از تبادل فرهنگی خواهند بود. با پیشرفت‌های فناوری، می‌توان انتظار تحولی دیگر با راه‌حل‌های جذاب‌تر و شهودی‌تر داشت. محتوا به‌طور فزاینده‌ای تعاملی خواهد شد و ادغام‌های ممکن با پلتفرم‌های آموزشی فرصت‌های جدیدی برای آموزش فرهنگی ایجاد خواهد کرد.
علاوه بر این، بسیاری از نهادها شروع به ترکیب فعال شکل‌های فیزیکی و مجازی کرده و نمایشگاه‌های هیبریدی را ارائه می‌دهند. چنین رویکردهایی بهترین ویژگی‌های هر دو جهان را ترکیب کرده و امکانات بیشتری برای بینندگان ایجاد می‌کند.
نمایشگاه‌ها و موزه‌های مجازی به بخشی جدایی‌ناپذیر از فضای فرهنگی معاصر تبدیل شده‌اند. آن‌ها دسترسی به هنر و فرهنگ را برای مخاطبان وسیع فراهم می‌کنند و افق‌های جدیدی برای تعامل باز می‌کنند. پاندمی COVID-19 تنها روندهایی را تسریع کرده است که ممکن بود در آینده اتفاق بیفتند. فناوری به توسعه خود ادامه می‌دهد و این فرصت‌هایی برای ساخت نمایشگاه‌هایی حتی جذاب‌تر و معنادارتر ایجاد می‌کند که در دسترس هر کسی قرار دارد.