دانشنامه تاریخی
قطر یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان است که دارای منابع طبیعی قابل توجهی، به‌ویژه ذخایر نفت و گاز طبیعی می‌باشد. اقتصاد این کشور در دهه‌های اخیر دستخوش تغییرات قابل توجهی شده و از یک اقتصاد کشاورزی به یک کشور صنعتی پیشرفته با بخش‌های توسعه‌یافته انرژی، ساخت و ساز و مالی تبدیل شده است. در این مقاله به بررسی جنبه‌های کلیدی اقتصاد قطر از جمله منابع طبیعی، شاخص‌های اقتصادی و اصلاحات و همچنین چشم‌اندازهای آینده خواهیم پرداخت.
اقتصاد قطر به طور قابل توجهی به بخش نفت و گاز وابسته است که اساس بودجه و درآمدهای صادراتی را تشکیل می‌دهد. این کشور دارای یکی از بزرگترین ذخایر گاز طبیعی در جهان و همچنین میادین نفتی بزرگ است. قطر به طور فعال بخش گاز را توسعه می‌دهد و شرکت «قطر پترولیوم» یکی از بزرگترین تأمین‌کنندگان گاز طبیعی در بازار جهانی است. گاز طبیعی از قطر به اروپا، آسیا و آمریکا صادر می‌شود و درآمد قابل توجهی را به ارمغان می‌آورد.
بخش نفت و گاز بیش از ۵۰٪ تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور را تشکیل می‌دهد و تقریباً ۸۵٪ درآمدهای صادراتی را به خود اختصاص می‌دهد. این نیز основی‌ترین منبع درآمد بودجه دولتی است. در سال‌های اخیر، قطر به طور فعال در حال توسعه منابع انرژی جایگزین و تنوع بخشیدن به اقتصاد خود از طریق سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید، زیرساخت‌ها و بخش‌های دیگر بوده است.
در چند دهه اخیر، اقتصاد قطر رشد ثابتی را نشان داده است. در سال ۲۰۲۳، تولید ناخالص داخلی این کشور تقریباً ۲۵۰ میلیارد دلار آمریکا بود که قطر را به یکی از سریع‌ترین رشدکنندگان اقتصادی در جهان از نظر تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر تبدیل می‌کند. این شاخص یکی از بالاترین‌ها در جهان است و نشان‌دهنده سطح بالای زندگی مردم و همچنین ساختار اقتصادی پیشرفته‌ای است که بر منابع و فناوری‌های پیشرفته تمرکز دارد.
نرخ‌های رشد اقتصادی به قیمت‌های نفت و گاز طبیعی و همچنین به روندهای اقتصادی جهانی بستگی دارد. قطر به‌دلیل تقاضای بالا برای منابع انرژی‌اش و همچنین سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک در زیرساخت‌ها و بازارهای مالی، رشد ثابتی را حفظ می‌کند. علاوه بر این، کشور به طور فعال در حال توسعه بخش خدمات و صنعت است که به کاهش وابستگی به منابع هیدروکربنی کمک می‌کند.
در سال‌های اخیر، قطر به تلاش‌هایی برای تنوع‌بخشی به اقتصاد خود پرداخته است تا وابستگی به صادرات نفت و گاز را کاهش دهد. یکی از مهم‌ترین قدم‌ها در این راستا، توسعه بخش مالی و ایجاد یک مرکز تجاری مدرن در دوحه، پایتخت قطر بوده است. مرکز مالی قطر به جذب سرمایه‌گذاران و شرکت‌های مالی بین‌المللی پرداخته و شرایط مناسبی برای کسب و کار ایجاد کرده است.
علاوه بر این، قطر به طور فعال در حال سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، آموزش، بهداشت و فناوری است. این سرمایه‌گذاری‌ها بخشی مهم از استراتژی توسعه اقتصادی را تشکیل می‌دهند که هدف آن ایجاد اقتصادی پایدار و متنوع است که قادر به رقابت در بازار جهانی باشد. کشور همچنین به طور فعال در پروژه‌های خارج از کشور سرمایه‌گذاری می‌کند، از جمله پروژه‌های بزرگ ساختمانی و سرمایه‌گذاری‌های خصوصی در دارایی‌های مالی.
قطر به طور فعال در تجارت بین‌المللی شرکت می‌کند و یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز طبیعی در جهان است. علاوه بر منابع انرژی، کشور همچنین محصولات شیمیایی، آلومینیوم و سایر کالاها را صادر می‌کند. شرکای تجاری اصلی قطر شامل چین، ژاپن، کره جنوبی، هند و ایالات متحده و همچنین کشورهای اروپا و خلیج فارس می‌باشد.
قطر همچنین عضو سازمان جهانی تجارت (WTO) است و به طور فعال در سایر سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی مانند شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس (GCC) و اوپک شرکت می‌کند. کشور به‌طور قابل توجهی در حال گسترش روابط اقتصادی خود است و با امضای توافق‌های تجاری و ایجاد شرایطی برای همکاری دوجانبه با مناطق مختلف جهان، اقتصاد خود را گسترش می‌دهد.
بازار کار در قطر با سهم بالای نیروی کار خارجی مشخص می‌شود. کارگرانی از کشورهای جنوب و جنوب شرقی آسیا، مانند هند، پاکستان، فیلیپین و بنگلادش، بخش عمده‌ای از نیروی کار این کشور را تشکیل می‌دهند. در سال ۲۰۲۳، بیش از ۸۰٪ از نیروی کار در قطر اتباع خارجی بودند. این امر به‌دلیل تقاضای بالا برای نیروی کار در بخش‌هایی مانند ساخت و ساز، حمل و نقل، بهداشت و خدمات است.
علیرغم تعداد زیاد کارگران خارجی، نرخ بیکاری در میان شهروندان قطری بسیار پایین است، حدود ۰.۱٪. این امر به دلیل حفظ استانداردهای اجتماعی بالا برای قطری‌ها و سیاست‌های حمایت دولتی از نیروی کار است، همچنین بیشتر شهروندان در مؤسسات دولتی، در مشاغل با صلاحیت بالا یا در کسب و کارهای خصوصی کار می‌کنند.
قطر همچنین به مسائل زیست‌محیطی و مسئولیت اجتماعی در چارچوب استراتژی اقتصادی خود توجه دارد. این کشور به‌طور فعال پروژه‌هایی را در زمینه انرژی پایدار توسعه می‌دهد، از جمله فناوری‌های خورشیدی و هیدروژنی، و همچنین تدابیری برای کاهش آلودگی کربنی اتخاذ می‌کند. در سال‌های اخیر، قطر به‌طور فعال بر بهبود کیفیت زندگی شهروندان خود کار کرده و در بهداشت، آموزش و زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری کرده است.
قطر همچنین برنامه‌هایی را برای ارتقاء سطح زندگی ساکنان محلی تدوین کرده و برنامه‌های اجتماعی را که بر بهبود شرایط مسکن، بهداشت و آموزش متمرکز است، حمایت می‌کند. دولت کشور در حال سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌هاست و شرایط مناسبی را برای کسب و کار ایجاد کرده و شبکه حمل و نقل را بهبود می‌بخشد.
آینده اقتصاد قطر به تنوع‌بخشی مداوم و انتقال به یک مدل اقتصادی پایدارتر مرتبط است. در دهه‌های آینده، انتظار می‌رود سهم بخش‌های غیرنفتی در اقتصاد افزایش یابد، از جمله فناوری، خدمات مالی، بهداشت و آموزش. یک قدم مهم در این راستا، اجرای پروژه‌های بزرگ زیرساختی، مانند ساخت شهرهای جدید، شبکه حمل و نقل و توسعه صنعت گردشگری است.
قطر همچنین به استراتژی سرمایه‌گذاری‌های فعال خود در خارج از کشور ادامه خواهد داد و ثبات مالی و اقتصادی خود را تقویت خواهد کرد. این کشور تلاش می‌کند تا همچنان مرکز مهمی برای فعالیت‌های اقتصادی در خلیج فارس و در صحنه جهانی باقی بماند و به چالش‌ها و فرصت‌های جدید در شرایط عدم قطعیت اقتصادی جهانی پاسخ دهد.
اقتصاد قطر نمونه‌ای درخشان از چگونگی استفاده کشور از منابع طبیعی خود برای دستیابی به نتایج اقتصادی بالا است. وابستگی قوی به بخش نفت و گاز و سرمایه‌گذاری قابل توجه در زیرساخت‌ها و فناوری‌های جدید به این کشور اجازه داده تا رشد پایداری را به دست آورد. در آینده، با توجه به تنوع استراتژیک و تلاش‌ها برای توسعه بخش‌های جدید، قطر تلاش خواهد کرد تا موقعیت‌های خود را حفظ کرده و سطح زندگی بالایی را برای شهروندان خود تضمین کند.