دانشنامه تاریخی
قطر یک کشور است که به خاطر میراث فرهنگی غنی و نوسازی سریعش توجه را جلب می‌کند. ویژگی‌های زبانی قطر هم توسعه تاریخی آن و هم ساختار اجتماعی و فرهنگی مدرن را منعکس می‌کند. زبان رسمی عربی است، اما در کشور زبان‌های دیگری نیز به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند که به ترکیب چندملیتی جمعیت و باز بودن به ارتباطات بین‌المللی مربوط می‌شود.
زبان عربی زبان رسمی قطر است و در مؤسسات دولتی، آموزشی و مذهبی و همچنین در زندگی روزمره اکثر شهروندان استفاده می‌شود. اهمیت دارد که توجه داشته باشیم که در زبان عربی چندین گویش وجود دارد و عمدتاً در قطر گویش قطری زبان عربی که بخشی از گروه گویش‌های عربی غربی است، استفاده می‌شود.
عربی قطری نه تنها از نظر واژگان، بلکه از نظر ساختارهای گرامری خاص و ویژگی‌های آوایی با زبان عربی استاندارد تفاوت دارد. برای کسی که با زبان عربی آشنا نیست، این گویش ممکن است درک آن دشوار به نظر برسد، اما برای ساکنان محلی جزء مهمی از هویت ملی آنان است.
علاوه بر این، زبان عربی در قطر به شدت به اسلام مرتبط است، که باعث می‌شود معنا و اهمیت خاصی در زندگی مذهبی داشته باشد. بیشتر دعاها و آیین‌ها به زبان عربی انجام می‌شود که بر اهمیت آن در زندگی روحانی جمعیت تأکید می‌کند.
زبان انگلیسی نقش مهمی در قطر ایفا می‌کند، به ویژه در دایره‌های تجاری و آموزشی. از اواخر قرن بیستم که قطر به یک بازیگر اقتصادی و سیاسی فعال در صحنه جهانی تبدیل شد، دانستن زبان انگلیسی به یک نیاز برای حرفه‌ای‌ها و افرادی که در حوزه بین‌المللی کار می‌کنند تبدیل شده است. زبان انگلیسی در تجارت، آموزش، علم و فناوری و همچنین در ارتباطات روزمره، به ویژه در میان مهاجران استفاده می‌شود.
زبان انگلیسی همچنین در مدارس اجباری است، جایی که به همراه عربی تدریس می‌شود و بسیاری از قطری‌ها، به ویژه نسل جوان، به زبان انگلیسی تسلط دارند. این امر همچنین به دلیل تعداد زیاد کارگران و متخصصان خارجی در قطر است که اغلب به عنوان سخن‌گویان زبان انگلیسی شناخته می‌شوند. در برخی از بخش‌ها مانند صنعت نفت و گاز، ساخت و ساز و گردشگری، زبان انگلیسی به عنوان زبان اصلی کار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قطر یک کشور چندملیتی است که علاوه بر عربی و انگلیسی، زبان‌های دیگری نیز به طور وسیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بر اساس آخرین آمار، بیش از 80٪ جمعیت را خارجی‌ها تشکیل می‌دهند که اکثر آنان از هند، پاکستان، نپال و سایر کشورهای جنوب آسیا می‌آیند. این منجر به گسترش زبان‌هایی مانند هندی، اردو، بنگالی و تاگالوگ می‌شود.
علاوه بر این زبان‌ها، عربی و انگلیسی، زبان فیلیپینی نیز در قطر به کار می‌رود و همچنین زبان‌های مختلفی که توسط کارگران وارداتی که برای کار در ساخت و ساز، کارگری و بخش خدمات به کشور می‌آیند، ارائه می‌شود.
چندزبانی در کشور به جنبه‌ای مهم از تنوع فرهنگی و شکوفایی اقتصادی آن تبدیل شده است. کارگران مهاجر نقش مهمی در توسعه قطر ایفا می‌کنند و ویژگی‌های زبانی آنان بر غنای فرهنگی و زبانی کشور تأثیر می‌گذارد. بسیاری از این زبان‌ها نه تنها در محاورات شخصی، بلکه در محیط‌های کاری، به ویژه در بین مهاجران که به زبان مادری خود صحبت می‌کنند، استفاده می‌شود.
سیستم آموزشی قطر بر تربیت شهروندان و کارمندان توانمند تمرکز دارد که قادر به کار مؤثر در یک جامعه چندزبانه و چندفرهنگی باشند. آموزش در کشور به زبان عربی انجام می‌شود، اما در دوره‌های بالاتر و دانشگاه‌ها زبان انگلیسی اهمیت زیادی پیدا می‌کند. در مؤسسات آموزشی معتبر، آموزش ممکن است کاملاً به زبان انگلیسی صورت گیرد.
مدارس دولتی در قطر به زبان عربی تدریس می‌کنند و دانش‌آموزان ادبیات عربی، زبان و تاریخ عربی را مطالعه می‌کنند. اما زبان انگلیسی از سنین پایین آموزش داده می‌شود و به یک ماده درسی اجباری تبدیل می‌شود و در دوره‌های بالاتر، زبان انگلیسی به ویژه برای آمادگی برای آزمون‌های بین‌المللی و ادامه تحصیل در دانشگاه‌های خارجی اهمیت پیدا می‌کند.
در کشور همچنین تعداد زیادی مدرسه خصوصی وجود دارد که تحت برنامه‌های بین‌المللی، از جمله سیستم‌های آموزشی بریتانیایی، آمریکایی و بین‌المللی فعالیت می‌کنند. در این مدارس، آموزش غالباً به زبان انگلیسی ارائه می‌شود و این مؤسسات تعداد زیادی از اتباع خارجی را جذب می‌کنند.
سیاست‌های زبانی دولت قطر به حفظ زبان عربی به عنوان زبان اصلی ارتباط و هویت فرهنگی متمرکز است. اما در عین حال، دولت به طور فعال در حال توسعه و تشویق یادگیری زبان انگلیسی است که به باز بودن کشور به جهانی شدن و همکاری‌های بین‌المللی مرتبط است.
از سال 2013، قطر تعدادی ابتکار را برای بهبود وضعیت زبانی در کشور به تصویب رسانده است. یکی از این ابتکارات، توسعه برنامه‌های آموزشی چندزبانه است که آموزش باکیفیتی را برای کودکان با زبان‌های مختلف فراهم می‌کند. این برنامه به ادغام گروه‌های قومی و زبانی مختلف در جامعه کمک می‌کند و درک متقابل و همکاری را بهبود می‌بخشد.
با وجود همه تلاش‌ها برای حفظ زبان عربی، چالش‌های مرتبط با چندزبانی و جهانی شدن همچنان وجود دارد. به ویژه، زبان انگلیسی در بین جوانان و حتی برخی از نسل‌های قدیمی‌تر به طور فزاینده‌ای رایج می‌شود که می‌تواند به تضعیف جایگاه زبان عربی در آینده منجر شود.
با این حال، دولت قطر به طور فعال از زبان عربی در سطح رسمی حمایت می‌کند و همچنین از طریق پروژه‌های فرهنگی و ابتکاراتی که به حفظ سنت‌ها و زبان مربوط می‌شود، در تلاش است. قطر همچنین به طور فعال در论坛های عربی و بین‌المللی شرکت دارد که در آنجا زبان عربی جایگاه مهمی دارد و به گسترش و حفظ آن در مورد جهانی کمک می‌کند.
ویژگی‌های زبانی قطر یک پروسه جالب و چندلایه را نشان می‌دهد که سنت‌ها و روندهای مدرن را با هم ترکیب می‌کند. زبان عربی که زبان اصلی کشور است، با وجود گسترش وسیع انگلیسی و زبان‌های دیگر، اهمیت خود را حفظ کرده است. چندزبانی در قطر نه تنها شکوفایی اقتصادی کشور را منعکس می‌کند، بلکه تنوع فرهنگی آن را نشان می‌دهد که تبدیل به بخشی جدانشدنی از هویت آن شده است. سیاست‌های زبانی قطر همواره در پی حفظ تعادل میان سنت‌ها و الزامات مدرن است که این کشور را در سطوح عربی و بین‌المللی منحصر به فرد می‌سازد.