دانشنامه تاریخی
دورهٔ معاصر در تاریخ عربستان سعودی شامل بازهٔ زمانی قابل توجهی است که از اواخر قرن بیستم آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد. این دوره با توسعهٔ سریع اقتصادی، اصلاحات سیاسی و تغییرات در ساختار اجتماعی کشور مشخص می‌شود. یکی از مهم‌ترین رویدادهای این زمان، معرفی برنامهٔ «چشم‌انداز 2030» بود که به‌منظور تنوع‌بخشی به اقتصاد و تغییرات اجتماعی طراحی شده است. این مقاله به تحلیل نکات کلیدی دورهٔ معاصر در عربستان سعودی، چالش‌ها و دستاوردهای آن می‌پردازد.
عربستان سعودی هنوز یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در جهان است و بخش نفت همچنان منبع اصلی درآمد برای دولت به شمار می‌رود. اما از سال 2014، زمانی که قیمت‌های جهانی نفت به‌طرز شدیدی کاهش یافت، کشور با نیاز به اجرای اصلاحات اقتصادی مواجه شد. در پاسخ به این موضوع، دولت برنامهٔ «چشم‌انداز 2030» را آغاز کرد که هدف آن کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و توسعهٔ سایر بخش‌های اقتصادی است.
این برنامه شامل پروژه‌هایی برای توسعهٔ گردشگری، فناوری، آموزش و بهداشت است. یکی از مهم‌ترین ابتکارات، ایجاد شهر جدید NEOM است که قرار است به‌عنوان مرکز نوآوری و جذب سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید عمل کند. انتظار می‌رود این پروژه گام مهمی در جهت تنوع‌بخشی به اقتصاد و تأمین رشد پایدار باشد.
عنصر کلیدی در استراتژی اقتصادی همچنین توسعهٔ بخش خصوصی و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی است. دولت اقداماتی برای بهبود محیط کسب‌وکار، از جمله تسهیل پروسه‌های ثبت‌نام کسب‌وکار و ایجاد مناطق آزاد اقتصادی در نظر گرفته است. این اقدام‌ها به‌منظور ایجاد اقتصادی رقابتی‌تر و کاهش نرخ بیکاری انجام می‌شود.
تغییرات اجتماعی در عربستان سعودی نیز جنبهٔ مهمی از دورهٔ معاصر را تشکیل می‌دهد. تأثیر روزافزون جوانان و همچنین درخواست‌ها برای آزادی‌های بیشتر و حقوق بشر به کاتالیزوری برای اصلاحات اجتماعی تبدیل شده است. در سال 2018، در کشور تغییراتی مانند حق رانندگی زنان و مشارکت زنان در رویدادهای ورزشی مجاز شد. این گام‌ها برای مبارزه با حقوق زنان و مشارکت آن‌ها در زندگی اجتماعی نمادین شد.
علاوه بر این، دولت برنامه‌هایی را برای افزایش سطح آموزش و توسعهٔ مهارت‌های حرفه‌ای میان جوانان آغاز کرده است. آموزش به یکی از اولویت‌ها تبدیل شده است و بر علوم و فناوری‌های مدرن تأکید دارد تا نسل جدید را برای چالش‌های اقتصاد جهانی آماده کند.
در عرصهٔ سیاسی عربستان سعودی نیز تغییراتی به وقوع پیوسته است. پادشاه سلمان بن عبدالعزیز و ولیعهد محمد بن سلمان شمار زیادی از اصلاحات را به منظور بهبود مدیریت و افزایش شفافیت آغاز کرده‌اند. یکی از نکات کلیدی ایجاد کمیسیون ضد فساد بود که هدف آن بررسی طرح‌های فساد و بازگرداندن منابع دولتی بود.
با این حال، با وجود اصلاحات، سیستم مدیریتی همچنان خودکامه باقی‌مانده است و صدای مخالفان همچنان سرکوب می‌شود. سازمان‌های بین‌المللی عربستان سعودی را به‌دلیل نقض حقوق بشر، از جمله پیگرد مخالفان و محدودیت آزادی بیان، مورد انتقاد قرار داده‌اند. این مسائل نگرانی‌هایی را هم در داخل کشور و هم در خارج از آن ایجاد می‌کند.
دورهٔ معاصر در عربستان سعودی همچنین با سیاست خارجی فعالی همراه است. کشور همچنان نقش مهمی در جهان عرب و اسلامی ایفا می‌کند و شریک کلیدی برای ایالات متحده و سایر کشورهای غربی باقی مانده است. با این حال، در سال‌های اخیر عربستان سعودی با چالش‌هایی در روابط خود با کشورهای همسایه، به‌ویژه با ایران، مواجه شده است که منجر به تشدید درگیری‌ها در منطقه شده است.
سیاست خارجی عربستان سعودی شامل حمایت از گروه‌های خاص در تداخلات مختلف، مانند جنگ داخلی در یمن می‌باشد. این امر منجر به انتقاد بین‌المللی و بحران انسانی در کشور شده است. در عین حال، دولت در تلاش است تا اتحادهای خود را با سایر کشورهای عربی تقویت کرده و نفوذ ایران را مهار کند.
توسعهٔ فناورانه به یکی از اولویت‌های برنامهٔ «چشم‌انداز 2030» تبدیل شده است. عربستان سعودی به‌طور فعال در فناوری‌های مدرن و نوآوری‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند و درصدد است تا به مرکز فناوری‌های پیشرفته در منطقه تبدیل شود. یکی از پروژه‌های کلیدی در این حوزه، ایجاد پارک‌های فناوری و مراکز تحقیقاتی است که به توسعهٔ استارتاپ‌ها و فناوری‌های جدید کمک خواهد کرد.
علاوه بر این، دولت به‌طور فعال حمایت‌هایی در زمینه توسعهٔ هوش مصنوعی و دیجیتالی شدن اقتصاد ارائه می‌دهد. این تلاش‌ها به‌منظور ایجاد شغل‌های جدید و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در بخش فناوری انجام می‌شود. انتظار می‌رود توسعهٔ فناوری همچنین منجر به بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رقابت‌پذیری کشور در سطح بین‌المللی شود.
دورهٔ معاصر همچنین چالش‌های زیست‌محیطی را برای عربستان سعودی به همراه دارد. تغییرات اقلیمی، depletion منابع طبیعی و آلودگی محیط‌زیست به‌عنوان مشکلات جدی شناخته می‌شوند. دولت به‌تدریج متوجه نیاز به توسعهٔ پایدار شده و اقداماتی را در راستای حفاظت از محیط‌زیست، از جمله پروژه‌های انرژی خورشیدی و بادی به‌کار می‌گیرد.
در سال 2021، یک برنامهٔ جاه‌طلبانه برای کاشت 10 میلیارد درخت به‌عنوان بخشی از ابتکار «عربستان سعودی سبز» اعلام شد که قرار است در مبارزه با تغییرات اقلیمی و احیای اکوسیستم کمک کند. این اقدام‌ها به‌منظور بهبود کیفیت زندگی مردم و حفظ میراث طبیعی برای نسل‌های آینده طراحی شده‌اند.
آیندهٔ عربستان سعودی به توانایی کشور در مواجهه با چالش‌های درونی و خارجی بستگی دارد. موفقیت برنامهٔ «چشم‌انداز 2030» به اجرای اصلاحات ساختاری بستگی دارد که بتواند اقتصادی متنوع ایجاد کرده و شرایط اجتماعی را برای شهروندان بهبود بخشد. جنبهٔ مهم دیگر، مدیریت تغییرات سیاسی و اجتماعی است تا از بروز درگیری‌ها و تنش‌ها در جامعه جلوگیری شود.
عربستان سعودی تمام فرصت‌ها برای توسعهٔ موفق را دارد، با این حال این امر نیازمند تلاش‌های دولتی و اجتماعی است. مهم است که منافع همهٔ اقشار جامعه در نظر گرفته شود، فرآیندهای دموکراتیک توسعه یابند و جامعه‌ای فراگیرتر ایجاد شود تا آینده‌ای پایدار برای کشور تأمین گردد.
دورهٔ معاصر در عربستان سعودی زمان پرچالشی از تغییرات و چالش‌هاست. گشایش افق‌های جدید در اقتصاد، زندگی اجتماعی و سیاست فرصت‌های منحصر به‌فردی برای کشور فراهم می‌آورد. با این حال، دولت با چالش‌های جدی در زمینهٔ ایجاد توسعهٔ پایدار، حفاظت از حقوق بشر و رسیدگی به مشکلات زیست‌محیطی مواجه است. آیندهٔ عربستان سعودی به توانایی این کشور در انطباق با جهانی در حال تغییر و یافتن تعادل میان سنت‌ها و الزامات مدرن بستگی دارد.