دانشنامه تاریخی
زبان عنصر مهمی در هر ملتی است و اساس هویت فرهنگی و جامعه آن را شکل می‌دهد. در اسلوونی، مانند سایر کشورها، زبان یکی از اجزای اصلی افتخار ملی و نماد تاریخ است. زبان اسلوونی، که زبان رسمی کشور است، دارای تاریخی چندقرنی و ویژگی‌هایی است که آن را از سایر زبانهای اسلاوی متمایز می‌کند. وضعیت زبانی در اسلوونی همچنین شامل تأثیر زبانهای دیگر مانند آلمانی، ایتالیایی و مجاری است که به فرآیندهای تاریخی و محیط چند زبانی کشور مربوط می‌شود.
زبان اسلوونی به گروه جنوبی زبانهای اسلاوی از خانواده زبانهای هند و اروپایی تعلق دارد و تقریباً زبان مادری دو میلیون نفر است. این زبان زبان رسمی اسلوونی است و در تمامی عرصه‌های زندگی — از امور دولتی تا ارتباطات روزمره — استفاده می‌شود. زبان به شدت با تاریخ و فرهنگ ملت‌های اسلاوی مرتبط است و گویش‌ها و ویژگی‌های آن در طول قرن‌ها توسعه یافته است که آن را در چارچوب گروه زبانی اسلاوی منحصر به فرد ساخته است.
زبان اسلوونی دارای سیستم صوتی غنی‌ای است که شامل صداهای نرم و سخت و همچنین حروف واکه‌ای نادر در سایر زبان‌ها می‌باشد. این ویژگی به زبان اسلوونی رنگ ولعاب خاصی می‌بخشد که آن را از سایر زبانهای جنوبی اسلاوی مانند صربستان یا کروات متمایز می‌کند.
زبان اسلوونی دارای سیستم نسبتاً پیچیده‌ای از تصریف و صرف افعال است. در این زبان هفت حالت وجود دارد که در سایر زبانهای اسلاوی همیشه وجود ندارد و همچنین سه جنس دستوری: مذکر، مؤنث و خنثی. زبان اسلوونی همچنین دارای سیستم افعال با صرف دو برابری و از چند نوع فرم فعل استفاده می‌کند که شامل زمان‌های حال، گذشته و آینده است.
زبان اسلوونی دارای یک سیستم گویشی منحصر به فرد است که به چندین گویش تقسیم می‌شود، که تفاوت عمده بین آن‌ها در آواشناسی، مورفولوژی و واژگان است. بسته به منطقه، در اسلوونی گویش‌های مختلفی استفاده می‌شود که می‌توانند به طور قابل توجهی از یکدیگر متفاوت باشند.
گویش‌های اصلی زبان اسلوونی به پنج گروه تقسیم می‌شوند: گویش بلندلوژیکی، گویش پایینلوژیکی، گویش ساحلی، گویش اوسلویی و گویش دلنگی. این گویش‌ها در طول قرن‌ها شکل گرفته و دارای ویژگی‌های خاص خود هستند که به نوبه خود به تنوع در سنت‌های فرهنگی و زبانی کشور کمک می‌کند.
گویش بلندلوژیکی یکی از قدیمی‌ترین و سنتی‌ترین گویش‌هاست که بسیاری از عناصر زبان اسلاوی قدیم را حفظ کرده است. گویش ساحلی نیز تحت تأثیر زبان ایتالیایی شکل گرفته است، که به نزدیکی به سرزمین‌های ایتالیایی مربوط می‌شود. این تفاوت‌ها در گویش‌ها می‌تواند درک گفتار بین گویندگان گویش‌های مختلف را دشوار کند، اما در عین حال همه گویش‌ها بخشی از یک سیستم یکپارچه زبان اسلوونی باقی می‌مانند.
ساختار گرامری زبان اسلوونی شامل سیستم‌های معمول زبانهای اسلاوی است که حالت‌ها، تصریف و صرف را شامل می‌شود. در زبان اسلوونی هفت حالت وجود دارد که شامل حالت‌های فاعلی، مفعولی، دال، جیری، تکوین، پیش‌نهادی و ندا می‌باشد. حالت‌ها نقش مهمی در بیان روابط بین کلمات در جمله ایفا می‌کنند و اجازه می‌دهند ساختارهای دقیق‌تر و متنوع‌تری ایجاد شود.
علاوه بر این، در زبان اسلوونی از سه جنس زبانی استفاده می‌شود: مذکر، مؤنث و خنثی. این موضوع نه تنها در شکل اسم‌ها بلکه در فرم‌های فعل، صفت‌ها و اعداد نیز خود را نشان می‌دهد. بسته به جنس کلمه، پسوندها تغییر می‌کنند که به یادگیری گرامر زبان پیچیدگی می‌افزاید.
زبان اسلوونی دارای سیستم غنی‌ای از صرف افعال است. افعال بر اساس زمان، شخص، عدد و نوع صرف می‌شوند. لازم به ذکر است که در زبان اسلوونی فرم‌های خاصی برای بیان زمان آینده وجود دارد و همچنین چندین روش برای شکل‌گیری زمان گذشته وجود دارد. این ویژگی‌های گرامری به زبان زیبایی و دقت خاصی می‌بخشد.
واژگان زبان اسلوونی، مانند هر زبان دیگری، نتیجه فرآیندهای تاریخی، تماس‌های فرهنگی و تغییرات اجتماعی است. در طول قرن‌ها، زبان اسلوونی تحت تأثیر ملت‌ها و فرهنگ‌های مختلف قرار گرفته و این موضوع در وام‌واژه‌های زبان تأثیرگذار بوده است. یکی از منابع اصلی وام‌واژه‌ها برای زبان اسلوونی زبانهای آلمانی، لاتین، ایتالیایی و مجاری هستند.
زبان آلمانی تأثیر زیادی بر واژگان زبان اسلوونی، به ویژه در زمینه اصطلاحات فنی، مفاهیم اداری و کشاورزی داشته است. زبان ایتالیایی در واژگان زبان اسلوونی، به ویژه در زمینه هنر، معماری و آشپزی، آثار قابل توجهی بر جای گذاشته و زبان مجاری نیز بر کلمات مرتبط با کشاورزی و صنعت تأثیر گذاشته است.
علاوه بر این، با پیشرفت فناوری و تجارت بین‌المللی، وام‌واژه‌هایی از زبان انگلیسی به زبان اسلوونی وارد شده است که با جهانی‌شدن و تمایل به بخش جهانی جامعه ارتباط دارد. این وام‌واژه‌ها عمدتاً به مفاهیم جدید، فناوری‌ها و تجارت مربوط می‌شوند.
زبان اسلوونی نقش مهمی در زندگی جامعه مدرن ایفا می‌کند. این زبان وسیله اصلی ارتباط در کشور است و در آموزش، رسانه‌های جمعی و همچنین در امور رسمی استفاده می‌شود. در اسلوونی همچنین سیستم فعالی برای حفاظت از زبان وجود دارد، از جمله از طریق قوانین مختلفی که به حفظ و توسعه زبان ملی می‌پردازد.
علاوه بر این، زبان اسلوونی یک عنصر مهم هویت فرهنگی مردم است و حمایت از استفاده از آن بخشی از سیاست‌های دولتی است. یک گام مهم در این راستا پذیرش قانون زبان اسلوونی در سال 1991 بود که وضعیت زبان اسلوونی را به عنوان زبان رسمی کشور تثبیت کرد و استفاده از آن را در نهادهای دولتی تضمین نمود.
زبان اسلوونی همچنین در ادبیات، تئاتر، سینما و موسیقی به طور فعال استفاده می‌شود که به گسترش آن فراتر از مرزهای اسلوونی کمک می‌کند. این زبان همچنان در حال توسعه است و واژه‌ها و عبارات جدیدی را وارد می‌کند که واقعیت‌ها و فناوری‌های مدرن را منعکس می‌کند.
با وجود اینکه زبان اسلوونی زبان رسمی و اصلی در اسلوونی است، کشور دارای جمعیت چند زبانهای است. در برخی از مناطق کشور زبانهای آلمانی، ایتالیایی و مجاری استفاده می‌شود که به تاریخ اسلوونی و ترکیب چند قومیتی جمعیت مربوط است. این زبان‌ها در برخی مناطق دارای وضعیت رسمی هستند که امکان حفظ تنوع فرهنگی را فراهم می‌کند.
توجه ویژه‌ای به حفاظت و توسعه زبانهای اقلیت اختصاص داده شده است که با وجود برنامه‌های خاص آموزشی و فرهنگی تأیید شده است. به عنوان مثال، در منطقه پرکمر، زبان مجاری به طور فعال مورد استفاده قرار می‌گیرد و در منطقه اوبالی زبان ایتالیایی. این زبان‌ها در مدارس آموزش داده می‌شوند، در نهادهای محلی و رویدادهای فرهنگی استفاده می‌شوند که به حفظ و توسعه آن‌ها کمک می‌کند.
وضعیت زبانی در اسلوونی نه تنها میراث تاریخی بلکه تلاش‌های مدرن برای حفظ و توسعه هویت فرهنگی را منعکس می‌کند. زبان اسلوونی به عنوان زبان اصلی کشور در زندگی اجتماعی و فرهنگی نقش کلیدی ایفا می‌کند. چند زبانی که در برخی از مناطق اسلوونی وجود دارد، تنوع فرهنگی و ثروت سنت‌هایی را تأیید می‌کند که زبان اسلوونی را به عنوان یک عنصر منحصر به فرد و مهم در فرهنگ اروپا ساخته است.