دانشنامه تاریخی
افغانستان — کشوری با تاریخ طولانی و پیچیده که هزاران سال را در بر می‌گیرد. این کشور که در تقاطع مسیرهای تجاری قرار دارد، شاهد تأثیرات فرهنگی و تغییرات سیاسی زیادی بوده است.
تاریخ افغانستان در زمان‌های پیش از تاریخ آغاز می‌شود، زمانی که تمدن‌های باستانی مانند باکتریا و سغدiana در این سرزمین وجود داشتند. این فرهنگ‌ها آثار قابل توجهی در قالب یافته‌های باستان‌شناسی از خود بر جای گذاشته‌اند، از جمله اشیای هنری و معماری منحصر به فرد.
از قرن ششم قبل از میلاد، این منطقه تحت تأثیر امپراتوری‌های مختلفی مانند هخامنشیان و امپراتوری مقدونی قرار گرفت. اسکندر مقدونی در قرن چهارم قبل از میلاد این سرزمین‌ها را فتح کرد و چندین شهر تأسیس کرد که به مراکز فرهنگی و تجاری مهم تبدیل شدند.
در قرن‌های هفتم و هشتم، افغانستان بخشی از خلافت عربی شد. این موضوع به گسترش اسلام و فرهنگ عربی منجر گردید. در قرون بعدی، این منطقه تحت کنترل سلسله‌ها و امپراتوری‌های مختلف، از جمله سلاطین ترک و غزنوی قرار داشت.
در قرن یازدهم، سلسله غوریان در سرزمین افغانستان ظهور کرد که به توسعه علم و هنر کمک کرد. این دوره با تبادل فرهنگی قابل توجه و رونق مشخص می‌شود. اما از قرن سیزدهم، کشور با تهاجم مغول‌ها مواجه شد که منجر به ویرانی‌ها و افول گردید.
در قرن‌های شانزدهم و هفدهم، افغانستان تحت کنترل حاکمان محلی و امپراتوری‌های مختلف، از جمله امپراتوری مغولی قرار داشت. این زمان به دوره شکوفایی معماری و هنر تبدیل شد، زمانی که مساجد و کاخ‌های باشکوهی ساخته می‌شد.
با این حال، عدم ثبات سیاسی همچنان این منطقه را آزار می‌داد. در قرن هجدهم، افغانستان به یک دولت مستقل تحت سلطنت سلسله درانی تبدیل شد. این سلسله قبایل و ملت‌های مختلف را متحد کرد و پایه‌های دولت افغانستان مدرن را ایجاد کرد.
در قرن نوزدهم، افغانستان به موضوعی از علاقه امپراتوری بریتانیا در جریان «بازی بزرگ» — رقابت سیاسی بین بریتانیا و روسیه برای نفوذ در آسیای مرکزی تبدیل شد. بریتانیا در جنگ اول انگلیسی-افغان (۱۸۳۹-۱۸۴۲) شکست خورد، اما پس از بازگشت به افغانستان در سال ۱۸۷۸، توافقنامه سوم انگلیسی-افغان امضا شد که سیاست خارجی کشور را محدود کرد.
در اوایل قرن بیستم، افغانستان به استقلال بیشتری دست یافت و خود را به عنوان یک کشور بی‌طرف در جنگ‌های جهانی اول و دوم اعلام کرد. در سال ۱۹۱۹، کشور پس از جنگ سوم به استقلال کامل از بریتانیا رسید.
در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، افغانستان تحت فرآیند مدرن‌سازی قرار گرفت، اما درگیری‌های داخلی و مبارزه بر سر قدرت ادامه داشت. پادشاه ظفرشاه، که از سال ۱۹۳۳ حکومت می‌کرد، به اصلاحات تمایل داشت اما با مقاومت مواجه شد.
در دهه ۱۹۷۰، وضعیت سیاسی کشور وخیم شد که به کودتایی در سال ۱۹۷۸ منجر گردید. دولت کمونیستی که به قدرت رسید، با مقاومت گروه‌های مختلف روبرو شد که این امر به مداخله شوروی در سال ۱۹۷۹ انجامید.
شوروی نیروهای خود را برای حمایت از رژیم وارد افغانستان کرد، اما این موضوع به جنگی طولانی و خونین منجر شد. مجاهدین، که از سوی ایالات متحده و کشورهای دیگر حمایت می‌شدند، مبارزه موفقیت‌آمیزی را علیه نیروهای شوروی آغاز کردند که در نهایت منجر به خروج آن‌ها در سال ۱۹۸۹ شد.
پس از خروج نیروهای شوروی، افغانستان به جنگ داخلی گرفتار شد. در سال ۱۹۹۶، طالبان به قدرت رسیدند و رژیم اسلامی سختگیرانه‌ای را برقرار کردند. دوران حکومت طالبان با سرکوب‌های شدید، به ویژه نسبت به زنان و اقلیت‌های مذهبی، مشخص گردید.
پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، ایالات متحده و متحدانش عملیات نظامی علیه طالبان آغاز کردند که به سرنگونی رژیم آن‌ها منجر شد. این آغاز مرحله جدیدی در تاریخ افغانستان بود، زمانی که کشور سعی کرد نهادهای دولتی و اقتصاد خود را بازسازی کند.
با وجود تلاش‌ها برای بازسازی، افغانستان همچنان با مشکلات زیادی که شامل عدم ثبات سیاسی، وابستگی اقتصادی و ادامه خشونت از سوی طالبان و گروه‌های دیگر است، روبرو است.
در اوت ۲۰۲۱، طالبان دوباره قدرت را در دست گرفتند که این موضوع موجی از نگرانی و بحث‌های بین‌المللی را به همراه داشت. افغانستان همچنان در کانون توجه جامعه جهانی قرار دارد و آینده کشور نامشخص باقی مانده است.
تاریخ افغانستان داستانی از مبارزه، غلبه و امید است. کشوری با میراث فرهنگی غنی و جمعیتی متنوع، همچنان در جستجوی راه خود در دنیای در حال تغییر است. مردم افغانستان، با وجود همه آزمایش‌ها، هویت خود را حفظ کرده و به صلح و ثبات تمایل دارند.