تاریخی انcyclopedia
انډونیزیا یوه کلتوري مختلفه هیواد دی چې د تاریخ یوه بډایه میراث لري چې دا د هغې دولتي سیسټم باندې اغیز کړی دی. د ۲۰ پیړۍ په منځ کې د خپل مستقل دولت په توګه د خپل ظهور راهیسې، انډونیزیا د ډیرو سیاسي بدلونونو او اصلاحاتو سره مخ شوه چې پر دې د دولتي جوړښت ژور تاثیر وکړ. په دې مقاله کې موږ د انډونیزیا دولتي سیسټم تحول ته کتنه کوو، د استعماري دورې نه نیولې تر اوسنۍ اصلاحاتو پورې.
د انډونیزیا د دولت تاریخ د استعماري دورې سره پیلیږي کله چې د انډونیزیا ټاپوګان د مختلفو اروپایي قدرتونو تر کنټرول لاندې وو، چې د نیدرلینډ سپیڅلی ختیځ تر ټولو څرګند وو. په دې دوره کې محلي حکام اکثراً ولکه له لاسه ورکوله، او استعماري چارواکي د مدیرو په توګه وټاکل شول. د پردې سیسټم استبدادي و، او محلي دودونه او عادات اکثره ناپامۍ کې پاتې شول. دا د محلي خلکو ترمنځ نارضایتي راوسته او د ملیت غوښتونکو غورځنګونو رامنځته کیدو لامل شوه.
د ۱۹۴۵ کال د اګست ۱۷ مه نېټه انډونیزیا د نیدرلینډ نه خپل استقلال اعلان کړ، او له همدې شېبې نه يې د خپلې سیاسي ژوند نوې مرحله پیل شوه. د آزاد دولت بنسټ ایښودونکو، چې پکښې سکرانو او محمد حاتو شامل وو، د نوي دولت بنسټیز اصول ټاکل، چې پکې سیادت، ټولنیز انصاف او دیموکراسي شامل و. په ۱۹۴۵ کال کې لومړۍ اساسي قانون تصویب شو، چې د ولسمشر ټپوسیز جمهوریت جوړ کړ او د بشر او مدني حقوقو خوندیتوب یې اعلان کړ.
سکرانو، چې د انډونیزیا لومړی ولسمشر شو، د "پانکیاسیلا" نظریه وړاندې کړ — یوه فلسفه چې د پنځو اصولو پر بنسټ والړ وه چې باید د هیواد مختلف خلک او کلتورونه سره یو ځای کړي. د هغه حکومت د استبدادي سبک ښکارندوی و، خو سکرانو هم هڅه وکړه چې د مختلفو سیاسي قوتونو تر منځ توازن وساتي، چې ځینې وختونه تضادونو ته لاره ولیدله. په ۱۹۶۵ کال کې د یوې دولتي کودتا پیښه شوې چې د هغه حکومت پای ته ورسولو او نوې دورې پیل وکړ.
د کودتا وروسته سوکارټو واک ته ورسید، چې د نظامی رژیم سره يې نوي "نوې ترتیب" دور پیل کړ. هغه د هیواد د مدرنې کولو په موخه ګڼې اقتصادي اصلاحات ترسره کړل، خو په عین وخت کې يې سیاسي اپوزیشن سخت وځپله. د حکومت سیسټم مرکزي و، او ټول سیاسي ګوندونه اړ وو چې د حکومت تر کنټرول لاندې عمل وکړي. په هر حال، د هغه حکومت هم د اقتصادي ودې لپاره لامل شو، چې د انډونیزیا د ګڼو خلکو ژوند یې ښه کړ.
په ۱۹۹۸ کال کې، د اقتصادي رکود له امله د را منځ ته شوي بحران وروسته، سوکارټو د استعفیٰ لپاره اړ شوی. دا پیښه د انډونیزیا په تاریخ کې نوې څند پیل کړه — د دیموکراسۍ ته د انتقال پیل وشو. ټاکنې ترسره شوې، او هیواد کې د سیاسي ګوندونو او مدني ټولنې د فعالې ودې پیل وشو. د سیاسي ګوندونو نوې قانون او د ۱۹۹۹ کال انتخاباتي قانون د زیاتې آزادې او عادلانه ټاکنو تضمین وکړ، چې د څو ګوندیز سیسټم د ودې لامل وګرځي.
په ۲۱ پیړۍ کې انډونیزیا د خپلو دیموکراتیکو ادارو د تقویې لپاره هڅې روانې وساتلې. اساسي قانون د پارلمان او محلي ادارو د نقش د پیاوړي کولو لپاره تعدیل شو، چې د واک د مرکزیت کمولو ته لار هواره کړه. د فساد سره مبارزه او د بشري حقونو ښه والی ته ځانګړې پاملرنه وشوه. د اصلاحاتو پروسې د یوه مهم څانګه دا وه چې د خلکو د سیاسي ژوند کې زیاتوالې ته وده ورکړي، چې د نوو ټیکنالوژیو او اجتماعي شبکو له لارې ممکنه شوې.
د انډونیزیا د دولتي سیسټم تحول د یو پیچلي او څو اړخیز پروسې ښودنه کوي چې د استعماري تیر، د استقلال لپاره مبارزه، او د دیموکراسۍ ته انتقال په موده کې ترسره شوې ده. سره له دې چې بیلابیلې ننګونې شتون لري، هیواد لاهم پرمختګ ته دوام ورکوي او د نوو حقیقتونو سره ځان عیاروي، چې د عادلانه او پایښت لرونکي ټولنې جوړولو په لټه کې دی. انډونیزیا د دې نمونې په توګه پاتې کیږي چې څنګه بډایه تاریخونه د عصري دیموکراتیک ارزښتونو سره یو ځای کیدی شي.