تاریخی انcyclopedia
د برونز دور د تاریخ یوه دوره ده چې د شاوخوا ۳۳۰۰ نه تر ۱۲۰۰ لوی کال پورې غزیدلې. دا د بشري تمدن په پرمختګ کې یو مهم پړاو شو د برونز د اختراع له امله، یوه فلز چې د ټولنې د ټیکنالوژیکي او کلتوري اړخونو کې پام وړ بدلون رامنځته کړ. برونز د مسو او کاربن یوه الیاژ دی چې ډیر ځواکمن او دیر اوږد مهاله دی، چې دا یې د کار کولو وسایلو، وسله او هنري توکو د جوړولو لپاره یو مثالی ماده ګرځولې.
د برونز دور د نیولیت دور وروسته رامنځته شو او هغه وخت سره سمون خوري چې خلک د فلزاتو د استخراج تجربې پیل کړې. په مختلفو سیمو کې دا په مختلفو وختونو کې پیل شو، پداسې حال کې چې لومړۍ برونز په نږدې ختیځ کې څرګند شوه. د مسو نه برونز ته د تګ سبب د کاربن درلودل وو، چې اکثره د مسو د زیرمو نه لیرې استخراج کیده. د برونز ظهور نه یوازې په قدیمو تمدنونو کې موجوده ټیکنالوژیو ته وده ورکړه، بلکې دې ته یې د بشپړې نوې ټیکنالوژیو رامنځته کولو هم اجازه ورکړه.
د برونز فلزکاري څو مرحلې لري: د مسو او کاربن استخراج، سختول، او بیا د جوړو په توګه ډکول. په دې پروسو کې کارول شوې ټیکنالوژۍ د وخت په تیریدو سره وده کړې. د دې میتودونو مطالعه د دې امکان برابروي چې پوه شو چې زاړه ټولنو څنګه خپل اقتصادي او ټولنیز سیسټمونه تنظیم کړي. تر دې دمه، ارکئولوژیستان د برونز فلزکارۍ سره تړاو لرونکي ډیر آثار موندلي، چې د هغه وخت د ژوند انځور ترمیم کولو کې مرسته کوي.
د برونز د کار کولو وسایلو اختراع د زراعت او د لاسي صنعت په ودې کې یو مهم عامل و. د برونز خوسا، د شګې او نورو وسایلو له لارې د حاصل زیاتوالی او کار کولو میتود دقیق او د کمو هلو ځلو سره ممکن شو. برونز هم د مختلفو ورځني توکو لپاره لکه د اوري کڅوړې، د پخلي وسایلو او زیورونو د جوړولو لپاره کارول کیده.
د کار کولو وسایلو سربیره، برونز په نظامي برخو کې هم پراخه استعمال درلود. د دې الیاژ نه توره، ډالۍ او نورې وسلې جوړې شوې. د برونزي وسلو په پرتله د کاڼو وسلو افضلیتونه واضح وو: دا ډیر قوي او تیز وو. دا د نظامي تخنیکونو پرمختګ د جګړې د ستراتیژیو د بدلون او د پیچلو نظامي ځواکونو د جوړولو لامل شو. د برونز دور هم د قبیلو او دولتونو ترمنځ د متصادمونو وخت و، چې د لومړنیو منظم پوځونو رامنځته کولو له امله بدلون وزي.
د برونز دور د ډېرو تمدنونو لکه شمیرو، مصریانو، مینوس او ختیاتو د اوج سره سمون خوري. دا دوره د هنري سبکونو او تخنیکونو په پراختیا کې ځانګړې شوې. د برونز تماثیل، خطوطي او نور هنري آثار رامنځته کول خلکو ته اجازه ورکړه چې خپلې احساسات او نظریات د هنري تخلیق له لارې څرګند کړي. د معمارۍ په برخه کې هم د پام وړ بدلونونه راغونډ شول؛ د معبدونو او پالیسونو په څیر لوی جوړښتونه راښکاره شول.
د برونز دور د مختلفو سیمو په تجارت کې د ودې لامل شو. د برونز غوښتنه، او همدارنګه د نورو موادو لکه طلا او نقره غوښتنه د سوداګریزۍ د لارښودونو د ټاکلو بنیاد شو. دا د ادغام کچه زیاتېږي او د قومونو ترمنځ نږدې اړیکې رامنځته کوي. د اقتصاد او سوداګرۍ پرمختګ د دولتونو د جوړښتونو او ټولنیزې هیرارکې د تقویت لامل شو.
د برونز اختراع او د برونز دور ته تګ د بشري تمدن په پرمختګ باندې ژور اثر وله. دا دوره د ټیکنالوژیکي او کلتوري لاسته راوړنو شاهد وه، چې د راتلونکو دورو لپاره یې بنسټ ایښودي. د برونز دور نه یوازې ورځنی ژوند، بلکې اقتصاد، نظامي چارو او هنر کې انقلاب راوست. د دې تاریخي دور اثرات تر نن پورې محسوسیږي، ځکه چې دا د اوسني ټولنې په لور د چلند یوه مهمه مرحله ده.