تاریخی انcyclopedia
ترانسيلوانيا، د رومانیې په مرکز کې یو سیمه ده چې غني او متنوع تاریخ لري، چې د مختلفو کلتورونو او تمدنونو اغیزه منعکس کوي. دا سیمه نه یوازې د خپلو طبیعي ښکلاوو لپاره مشهوره ده، بلکې د پیچلې سیاسي او قومي تاریخ له امله هم. ترانسيلوانيا د ډیرو قومونو کوربه وه، چې پکې د داکانو، رومانیانو، مجارانو او ساکسون شامل دي. په دې متن کې موږ د ترانسيلوانیا تاریخ کلیدي ټکي او مرحلې څیړو، له لرغوندو څخه تر معاصرې پورې.
د ترانسيلوانیا تاریخ په لرغوندو کې پیل کیږي، کله چې په دې سیمه کې داکان اوسیدل. داکي تمدن له اتمې پیړۍ مخکې له زېږېدلو څخه تر لومړی پیړۍ وروسته له زېږېدلو پورې وده وکړه. داکان د جګړې په مهارتونو او بډای کلتور سره پیژندل کیدل. د دوی پلازمینه، ساريزگيتوزا، د سیاسي او اقتصادي ژوند مرکز شوه. په ۱۰۶ کال کې، د رومانون امپراتورۍ داکس را فتح کړ او سیمه د رومی ولایت برخه شوه، چې د کلتوري او اقتصادي ودې لامل شو.
رومیانو ډیری ښارونه، لارې او قلعه ګانې جوړې کړې، چې د لاتین ژبې او رومی کلتور خپریدو ته زمینه برابره کړه. مګر، د دریمې پیړۍ وروسته د رومیانو د تښتي وروسته، ترانسيلوانیا د مختلفو قومونو لکه ګودان، هُن او آوارو قبایلو د بریدونو لپاره یوه صحنه شوه.
د منځنیو پېړیو په پیله، ترانسيلوانیا مختلفو قومي ګروپونو لکه سلاو، مجار او ساکسون لخوا نفوس درلود. په لسمي پېړۍ کې، دا سیمه د مجارانو لخوا فتح شوه، او ژرښی یې د مجار سلطنت برخه شوه. ساکسون، چې آلماني مستوطنین و، په دولسم او دیارلسمې پېړۍ کې ترانسيلوانیا ته راغلل او د سیبیو او براشوف په څیر څو ښارونه یې جوړ کړل. دا ښارونه د سیمې مهم اقتصادي او کلتوري مرکزونه شول.
د مجارانو د واکمنۍ په وخت کې، ترانسيلوانیا ځانګړې خپلواکي لرله. په ۱۴۳۷ کال کې، د ترانسيلوانیا اتحادیه جوړه شوه چې درې قومي ډلې: مجاران، ساکسون او رومانیان یوځای کړې. دا اتحاد درې واړو قومونو ته اجازه ورکړه چې سره coexist او په سیمه کې د مدیره کولو لپاره همکارۍ وکړي.
په ۱۶مې پېړۍ کې، د عثماني امپراتورۍ د مجارستان فتح کولو وروسته، ترانسيلوانیا د عثماني امپراتورۍ په چوکاټ کې یو خپلواکه پلازمی شوه. دا داسې یوه دوره وه چې ډیر بدلونونه راغلل، چې ترانسيلوانیا د زیاتې خپلواکې ترلاسه کولو ته ورسید. پلازمی په کلتوري او سیاسي مرکز بدله شوه، چیرې چې مختلف مذهبي او قومي ډلې هم ژوند کوي.
په دې وخت کې، ترانسيلوانیا د مذهبي کثرت سره پېژندل کیده، او د پلازمی په سیمه کې پروتستانتیزم او کلفینیزم په چټکۍ سره وده وکړه. د ترانسيلوانیا شرافتان، لکه ګبرایل بیټلین او جورج راکوزي، د پلازمی واک پیاوړی کول او د هغې سرحدونه پراخولو لپاره هڅه کوله. دا د خپلو ګاونډیو قدرتونو، په شمول د اتریش او عثماني امپراتورۍ سره ډیرو شخړو لامل شو.
د ۱۸مې پېړۍ په پیل کې، د اسپانوي میراث لپاره د جګړې وروسته، ترانسيلوانیا د هابسبرګ مونوارۍ سره یوځای شوه. دا دوره د مرکزي ادارې او د اتریشي چارواکو د هڅو سره مخ وه چې خپلې اداري او کلتوري معیارونه تطبیق کړي. سره له دې، ترانسيلوانیا خپل ځانګړي دودونه او کلتوري ورقې وساتلې.
د ۱۸مې-۱۹مې پېړۍ په ترڅ کې، د مختلفو قومي ګروپونو لکه رومانیانو او مجارانو ترمنځ د ملي تحریکات قوت اخیستی. دا تحریکات د زیاتې خپلواکي او د ترانسيلوانیا په سیمه کې د مختلفو قومونو حقونو پیژندلو غوښتنې څخه پیدا شوې.
د لمړۍ نړیوالې جګړې وروسته او د آسترو-مجار امپراتورۍ د سقوط وروسته، ترانسيلوانیا په ۱۹۲۰ کال کې د ټریانون د سولې تړون له مخې د رومانیې سلطنت برخه شوه. دا پیښه د سیمې په تاریخ کې یوه مهمه لحظه وه، ځکه چې د سیاسي او کلتوري ژوند کې بدلونونه راوستي.
د منځنیو اوسنۍ دورې په ترڅ کې، ترانسيلوانیا د انګړ کولو ستونزو سره مخ شوه. رومانیه حکومت د رومانیاسازي پالیسي چلوله، چې د مجار او آلماني اقلیتونو ترمنځ نارضایتي رامینځته کول. په ۱۹۴۴ کال کې د شوروي ځواکونو يرغل او ډير وروسته د رومانیې اشغال د ترانسيلوانیا په سیمه کې نوي اجتماعي او سیاسي بدلونونه راولي.
د ۱۹۸۹ کال د کمونستي رژیم د سقوط سره، ترانسيلوانیا یوې نوي دورې ته داخل شوه. رومانیایي انقلاب د ډموکراسۍ اصلاحاتو او اقتصادي بدلونونو دروازې پرانستې. سیمه د سیاحت او کلتور د مهم مرکز په توګه وده پیل کړه، چې هم محلي او هم نړیوال سیاحانو ته پام راجلبوي.
اوس مهال، ترانسيلوانیا د خپل تاریخي ښارونو، کلاو او طبیعي ښکلاوو له امله پیژندل کیږي. ښارونه لکه براشوف، سیبیو او کلاژ-نپوکا د خپلو معمارۍ، کلتوري ورقو او فضا سره سیاحان راجلبوي. سیمې هم د خپل قومي تنوع له امله پیژندل کیږي، چیرې چې رومانی، مجار او آلماني د خپلو دودونو او کلتور ساتلو سره خوا ته زندگي کوي.
د ترانسيلوانیا تاریخ د تنوع او بدلونونو Geschichte ده، چیرې چې مختلف قومونه او کلتورونه په اوږدو کې د پیړیو په اوږدو کې سره تېر شوي. د لرغونو داکانو څخه تر معاصرو رومانیو پورې، د سیمې هره مرحله د دې کلتور او هويت پر وړاندې خښ کړې. ترانسيلوانیا د کلتور او تاریخي ورقې یوه مهمه مرکز پاتې کیږي، چې د محققینو، سیاحانو او رومانیایانو پام راجلبوي.