تاریخی انcyclopedia
د سلووینیا پیژندل شوي تاریخي اسناد د هیواد د خپلواکۍ او حاکمیت په جوړولو او پرمختګ کې کلیدي رول لوبوي. دغه اسناد په سلووینیا کې د تاریخ مهمه شېبې ښیي، له دې امله چې سلووینیا د یوګسلاویا یوه برخه وه تر هغه چې د ۱۹۹۱ کال په کې خپلواکۍ ترلاسه کړه. مهم قانوني خپرونې، اعلامیې او تړونونه یوازې د تاریخي پیښو شاهدان نه وو، بلکې د هیواد د سیاسی او ټولنیز پرمختګ لپاره بنياد شول. په دې مقاله کې د سلووینیا په پرمختګ کې د اغیزې لرونکي تر ټولو مهم اسناد تحلیل شوي دي.
په سلووینیا کې د تاریخي اسنادو له مخې، د ۱۹۹۱ کال د جون په ۲۵ نیټه د خپلواکۍ اعلامیه یو له ترټولو مهمو اسنادو څخه ده. دا سند د سلووینیا د خپلواکۍ د اعلامیې لپاره د یوګسلاویا د سوشالیست فیدرالي جمهوریت څخه بنسټ جوړ شو. د اعلامیې منل د اوږدې موده استقامت لرونکي پروسې پایله وه، چې په ۱۹۸۰ زلنې لسیزه کې د یوګسلاویا په چوکاټ کې د ډیر سیاسی او اقتصادي ځان مختارۍ او د نظر ورکولو لپاره تحریک شو.
اعلامیه اعلان کړه چې سلووینیا نور د یوګسلاویا یوه برخه نه ده او د ځان مختارۍ او حاکمیت حق یې تایید کړی. دا سند د یو آزاد سلووین دولت د جوړولو لپاره مهمه مرحله وه، سره له دې چې د هغې د منلو وروسته د سیاسی او نظامی پیامدونو سره مخ شول. دا هم د سلووینانو د خپلواکې او ملی خوځښت سمبول شو.
په سلووینیا کې بل مهم سند د سلووینیا جمهوریت قانون اساسی ده، چې د ۱۹۹۱ کال د دسمبر په ۲۳ نیټه منل شوې. قانون اساسی د نوې آزادې دولت سیاسي جوړښت لپاره بنیاد وشو او د ډیموکراتي حکومت، د بشر حقونو او بازار اقتصاد اصول تایید کړه. دا سند د سلووینیا د حقوقي سیستم لپاره بنسټونه ایښودلي، د واکونو تقسیم، د ولسمشر او پارلمان رول، او د مدني حقونو تضمین مشخصوي.
قانون اساسی هم د سلووینیا لپاره د ځان ټاکنې او د نړیوالې ټولنې سره د ادغام حق ثابت کړ، چې دې ته اجازه ورکړه چې د ملګرو ملتونو او نورو نړیوالو سازمانونو غړی شي. د قانون اساسی یوه مهمه ځانګړنه دا وه چې د وګړو حقوق او آزادیو تضمین کوي، د بیان آزادۍ، د مجلس آزادۍ او د قانون مخې ته د برابرۍ شمول. قانون اساسی د هیواد د سیاسی او حقوقي بنیاد په تعین کې تر اوسه پورې اصلي سند دی.
د خپلواکۍ اعلامیې د منلو وروسته، سلووینیا د یوګسلاویا د خلکو آرمي له خوا له نظامي مداخلې سره مخ شوه، چې دې ته یې وسله واله شخړه رامنځته کړه. په دې سیاق کې، د بریوني اعلامیه د ۱۹۹۱ کال د جولای په ۷ نیټه په کروشیا کې د بریوني ټاپو پر سر د سلووینیا او یوګسلاویا د رهبری تر منځ د خبرو اترو نتیحه ده، او همدارنګه د نړیوالو منځګړو د ګډون سره.
اعلامیه د جګړې د کړنو بندول او د اوربند په جوړولو کې شامل شوې، او همدارنګه د راتلونکي لپاره د یوګسلاویا په اړه د خبرو اترو لپاره د خواوو توافق. سره له دې چې بریوني اعلامیه د شخړې فوري پای ته رسولو لپاره نه وه، دې هم د سولې د حل او د نړیوالې ټولنې له خوا د سلووینیا حاکمیت د پیژندلو په پروسه کې مهمه مرحله وه. د دې د امضایې په نتیجه کې، سلووینیا د خپلواکې پیژندلو په لټه کې پاتې شوه، چې بالاخره د ۱۹۹۲ کال په مای کې د ملګرو ملتونو د غړي کولو لامل شوه.
د وسله والې شخړې د پای ته رسیدو او د بریوني اعلامیې د منلو وروسته، د سیاسی وضعیت په تنظیم کې یو مهم ګام د ۱۹۹۲ کال د وسلو جنګي کولو تړون و، چې د سلووینیا جمهوریت او یوګسلاویا تر منځ امضا شو. دا تړون د ځواکونو د ډیموبیلو کولو، د نظامي تجهیزاتو او وسلو کنټرول، او همدارنګه د سلووینیا په سیمه کې د امنیت د مسلو د حل لپاره د سولې پروسې رامنځته کولو ته اشاره کوي.
د وسلو جنګي کولو تړون هم د سلووینیا په نړیوال سیاست کې د موقعیت د پیاوړتیا لپاره مهم سند و، چې د سولې د ګډ ژوند او د اروپايي اتحادیې سره د ادغام لپاره یې چمتووالی څرګندوي. دغه سند د ساحې د ثبات په پروسه کې او په نړیواله کچه د نوې آزادې دولت واکمنۍ د لوړولو لپاره مهم رول ولوبوی.
د سلووینیا د خپلواکۍ د پیژندنې په باب یو له تر ټولو مهمو اسنادو څخه، چې د سلووینیا د استقلال په پیژندلو کې مهم رول درلود، د سلووینیا د خپلواکۍ د پیژندنې عمل دی، چې د ۱۹۹۲ کال د جنورۍ په ۱۵ نیټه امضا شو. دا عمل د اروپا اتحادیې له خوا منل شوی و او د سلووینیا د یو خپلواکه دولت په توګه د نړیوالو پیژندنې په لور لومړی ګام و.
د سلووینیا د خپلواکۍ پیژندل د هیواد لپاره یوه مهمه لاسته راوړنه وه، چې د دې د سختو دیپلوماټیکې هڅو او د نړیوالو صحنو باندې د نوښت پایله وه. دا عمل د نورو هیوادونو له خوا د سلووینیا د نورو پیژندلو دروازې پرانیستله، چې د دې لپاره د نړیوالې ټولنې سره د ادغام کلیدي ګام وو، چې په ۱۹۹۲ کال کې د ملګرو ملتونو غړی شوه.
د سلووینیا پیژندل شوي تاریخي اسناد د هیواد او د هغې د خلکو لپاره ستر ارزښت لري. دا اسناد د اوسني دولت د جوړیدو، د هغې حاکمیت د تقویت، او د وګړو د حقونو او آزادیو د تضمین تر ټولو مهمه بنسټونه شول. د خپلواکۍ اعلامیه، قانون اساسی، بریوني اعلامیه او نور مهم کړنې د تاریخی چلنجونو د تېرولو او د یوې آزادې او دیموکراتیک سلووینیا د جوړولو کلیدي رول لوبولی دی. دا اسناد یوازې د تاریخي میراث په توګه نه، بلکې د آزادۍ او خود مختاري پر لارې د مبارزې سمبولونو او همدارنګه د راتلونکي نسلونو لپاره د تضمینونو په توګه مهم پاتې کېږي.