تاریخی انcyclopedia
ناپولیون بوناپارت (۱۷۶۹–۱۸۲۱) د فرانسوي جنرال او دولتي شخصیت وو، چې په اروپا او نړۍ کې یې یوه مهمه برخه ترسره کړې. هغه د کCorsica پر جزیره کې زېږېدلی و، او د هغه ژوند د هیلې، زغم او د غم نښه شوه.
ناپولیون له ۱۵ اګست ۱۷۶۹ کال په ایجاچو، کCorsica کې د یو ټیټې طبقې اشرافی کورنۍ کې نړۍ ته راغی. د هغه ابتدایي تعلیم په بریمین کې د پوځي ښوونځي او وروسته په پاریس کې د پوځي ښوونځي کې ترسره شو. ناپولیون په پوځي چارو کې ډیر ژر علاقه څرګنده کړه او د توپخانې افسر وشو.
د فرانسوي انقلاب په پیل کې، ناپولیون د انقلاب ځواکونو له پلوه ولاړ. په ۱۷۹۳ کې هغه د تولون د محاصرې کې مهم رول ولوباوه، چې هغه ته د برګي جنرال لقب ورکړل شو. په ۱۷۹۶ کې هغه د ایټالوي پوځ قومندان و ټاکل شو، چیرته چې هغه د اتریشي ځواکونو او د هغوی متحدینو پر وړاندې ځینې خیره بریاوې ترلاسه کړې.
د ایټالیا په کامیابو کمپاینونو وروسته، ناپولیون د فرانسوي خلکو ترمنځ مشهور قهرمان شو. په ۱۷۹۹ کې هغه یوه دولتي کودتا وکړه، چې «۱۸ برومیر» په نوم یادیږي، او د کنسولیت جوړښت یې قائم کړ، د فرانسې لومړی کنسل شول. د هغه حکومت د ګڼو اصلاحاتو سره تېر شو، چې د ناپولیون کوډ د جوړیدو په شمول وو، چې په ډیرو هیوادونو کې د امروزي مدني حقونو بنسټ و.
په ۱۸۰۴ کې ناپولیون خپل ځان د فرانسې امپراطور اعلان کړ. هغه غوښتل چې په هیواد کې نظم راولي او د فرانسې تاثیر په اروپا کې پراخ کړي. ناپولیون څو بریالي نظامي کمپاینونه ترسره کړل، چې د آسترلیټز (۱۸۰۵) او یین (۱۸۰۶) په جګړو کې بریاوې شاملې وې. د هغه ستراتیژي او تکتیک د نړۍ په دریو académies کې د زده کړې موضوع جوړه شوه.
د ناپیلیومن د حکومتي دورې په مهال، هغه د ناپولوني جګړو دورې پیل کړه، چې د اروپا ډېری برخې یې نیولې وې. هغه یوې پراخې امپراتورۍ ته لاره هواره کړه، چې د فرانسې، ایټالیا، هالنډ او د آلمان او هسپانیا ځینې برخې شاملې دي. مګر د هغه هیلې د نورو اروپایي قوتونو سره شخړو ته واړول، چې د انګلستان، روسیې او اتریش په ګډون وې.
د بریاوو سره سره، ناپولیون له جدي ستونزو سره مخ شو. په ۱۸۱۲ کې هغه د روسیې پر وړاندې یوه ناکام کمپاین پیل کړه، چې د هغه پوځ د خرابو پایلو سره پای ته ورسېد. د دې له امله، د هغه دښمنان سره راغونډ شول، او په ۱۸۱۴ کې ناپولیون مجبور شو چې له سلطنت څخه صرف نظر وکړي او د الیبا جزیرې ته تبعید شي.
په ۱۸۱۵ کې ناپولیون فرانسې ته راستون شو او بیا خپل واګ ته لاړ، مګر د هغه حکومت یوازې ۱۰۰ ورځې دوام وکړ. هغه په واترلو کې د پیښې په جګړه کې یوه نړېدلې ماتې وخوړه او بیا د سنت هلن جزیرې ته تبعید شو، چیرته چې د خپل ژوند پاتې وخت تیر کړل.
ناپولیون بوناپارت په تاریخ كې یوه ژوره نښه پرېښوده. د هغه اصلاحات په حقوقي، تعلیمي او دولتي مدیریت کې پر ډیرو هیوادونو تاثیر وکړ. ناپولیون د لویي او غم سمبول ګرځیدلی، د هغه شخصیت او عملونه تر اوسه پورې د تاریخ پوهانو او ټولنپوهنیانو ترمنځ بحثونه رامنځته کوي.
د ناپولیون شخصیت د هنر، ادبیاتو او سینما ګڼ شمېر کارونو ته الهام ورکړی دی. د هغه شخیصیت د هیلې لرونکي رهبر آرکیټایپ دی، او د هغه ژوند په ټوله نړۍ کې مطالعې او بحث ته دوام لري. ناپولیون د تاریخ د یو له تر ټولو مشهور او متضاد شخصیتونو څخه دی.
ناپولیون بوناپارت یوازې یو تاریخي شخصیت نه دی، بلکې د بدلون یوه دورې سمبول دی، کله چې زړې نظامونه ختم شول او نوي نظامونه راپورته شول. د هغه ژوند، له یو غریب کورسیکاځي نه، تر امپراطور پورې، دا په ګوته کوي چې څنګه د ارادې ځواک او ذکاوت کولی شي د تاریخ رخصت بدل کړي. سره له دې چې هغه غورځیدلی، د ناپولیون میراث لاهم ژوند کوي او په ټوله نړۍ کې خلکو ته الهام ورکوي.