تاریخی انcyclopedia
اوروګوای یوه کوچنۍ، مګر د تاریخي شتمنۍ لرونکې هیواد دی چې په جنوبي امریکا کې د سویلي ختیځ په سیمه کې موقعیت لري. دا د لویدیځ په لور ارجنټاین، د شمال په لور برازیل او د جنوب په لور د اتلانتیک سمندر لخوا شاوخوا دی. د اوروګوای تاریخ د پیښو سره ډک دی چې د دې کلتور او سیاست باندې مهم تاثیر درلود.
د اروپاییانو د راتګ څخه مخکی په نننۍ اوروګوای کی مختلف کورني اقوام ژوند کاوه، چې پکې چُوچُو او ګواراني شامل دي. دغه قبایل د ښکار، راټولونې او کرنې سره مصروف وو. مګر د هسپانوي مستعمره ګرو د راتګ سره د هغوی ژوند بدل شو.
په ۱۵۱۶ کال کې هسپانوي څیړونکی خوان دیاس دی سولیس د اوروګوای په سیمه کې لومړی اروپایی و. په ۱۵۳۶ کال کې لومړی هسپانوي میشته ځای سان-ګبریل تاسیس شو، مګر دا ډیر وخت نه چلیدلی. د هسپانوي موجودیت د ۱۷۲۶ کال کې د مونتویډیو د تاسیس سره پیل شو.
اوروګوای د اوږدې مودې لپاره د هسپانیا او پرتګال ترمنځ د جنجال موضوع وو. هسپانوي امپراطوري له دې سیمې څخه د کنترول لپاره هڅه وکړه، او په پایله کې د ۱۹مې پیړي په لومړیو کې د خپلواکۍ جنګونه پیل شول.
د ۱۹مې پیړي په پیل کې اوروګوای د ځايي وطني په ټولو تر منځ د جګړې ساحه شوه. په ۱۸۱۱ کال کې د خوسې آرتیګاس لاندې د خپلواکۍ جنګ پیل شو. د څو کلونو جنګونو وروسته اوروګوای په ۱۸۲۸ کال کې بالاخره خپلواکي ترلاسه کړه.
له هغې راهیسې اوروګوای د خپلواک دولت په توګه وده کړې، مګر د دې داخلي مسایل د مختلفو ډلې ترمنځ د سیاسي جنجالونو له امله ډیر پیچلي شوي. د ثابت حکومت جوړول ډير وخت او هڅې غوښتې.
د ۲۰مې پیړۍ په پیل کې اوروګوای د اقتصادي ودې یوه دوره تجربه کړه چې د زراعت محصولاتو، په ځانګړي توګه د غوښو او پنبې د صادراتو له امله وه. دې وخت کې هیواد "د جنوبي امریکا سویس" په توګه مشهور شو د دې د ټولنیز ښه والي او لوړ ژوند معیارونو له امله.
په هرصورت، په ۱۹۷۰مو کلونو کې اوروګوای د اقتصادي ستونزو او سیاسي بې ثباتۍ سره مخ شو، چې د ۱۹۷۳ څخه تر ۱۹۸۵ پورې د پوځي ديکتاتورۍ لامل شو. دا دوره د بشري حقونو د سرغړونو او د مخالفینو پر وړاندې د ځپنې سره مشخصه شوې.
په ۱۹۸۵ کال کې اوروګوای خپلو ډیموکراتیکو نظامو ته راستون شو. له هغې وروسته هیواد په ثابت ډول وده وکړه، ټولنیزې اصلاحات ترسره کړل او د بشري حقونو د ساتنې لپاره کار وکړ. اوروګوای د لومړیو هیوادونو څخه شو چې هم جنسیتي واده او ماریجوانا قانوني کړل، چې نړیواله توجه یې جلب کړه.
نن ورځ اوروګوای د خپل لوړ ژوند معیار، تعلیمي او روغتیايي سیستم او د چاپیریال نوښتونو له امله مشهور دی. هیواد فعاله توګه د بدیلو انرژیو سرچینو ودې ته دوام ورکوي او د پایداره پرمختګ په لټه کې دی.
اوروګوای هم په خپل کلتور کې ځانګړی دی، په ځانګړې توګه ادبیات، موسیقي او سپورت کې. فوټبال د اوروګوای د هویت یوه مهمه برخه ده، او د ملي فوټبال ټیم په نړیواله کچه لویې لاسته راوړنې لري.
د اوروګوای تاریخ د خپلواکۍ لپاره د مبارزې، ټولنیز پرمختګ او کلتوري شتمنۍ تاریخ دی. اوروګوای تل د لا ښه راتلونکي لپاره خپلې دموکراسي پیاوړې کوي او خپلو гражданانو ته فرصتونه پراخوي.