دانشنامه تاریخی
فرهنگ هیتی‌های باستانی که در مناطق آسیای صغیر از قرن پانزدهم تا دوازدهم قبل از میلاد وجود داشت، ترکیبی منحصر به فرد از سنت‌های محلی و تأثیرات تمدن‌های همسایه به شمار می‌آید. هیت‌ها که یک امپراتوری قدرتمند ایجاد کردند، میراث قابل توجهی در زمینه هنر، دین، علم و ساختار اجتماعی از خود به جا گذاشته‌اند.
دین هیتی یک دین چندخدایانه بود و شامل خدایان و الهه‌های زیادی بود که هر کدام وظایف خاصی را در زندگی بر عهده داشتند. خدایان اصلی شامل خدای رعد و برق، تیشوب و الهه باروری، آرینوا بودند. هیت‌ها همچنین به خدایانی که از فرهنگ‌های دیگر مانند سومی و آکدی به عاریت گرفته شده بودند نیز عبادت می‌کردند.
آیین‌های مذهبی اغلب در معابد و مکانی مقدس برگزار می‌شد. هیت‌ها قربانی‌ها را انجام می‌دادند تا خدایان خود را راضی کنند و آسایش و فراوانی را تضمین نمایند. رقص‌ها و آوازهای مراسمی از عناصر مهمی در عمل مذهبی بودند که به ایجاد ارتباط بین انسان‌ها و خدایان کمک می‌کردند.
هنر هیتی‌های باستانی، نمایانگر پیشرفت بالای فرهنگی آن‌هاست. معماری این امپراتوری با ساختمان‌های عظیم مشخص می‌شد، که در میان آن‌ها کاخ‌ها و معابد وجود داشتند که اغلب با حکاکی و نقش‌برجسته زینت می‌شدند.
شهر اصلی هیت‌ها، حَتوشا، با دیوارهای مستحکم محاصره شده و چندین کاخ داشت که خزانه‌داری و آرشیو سلطنتی را در خود جای داده بود. یکی از مشهورترین ساختمان‌ها "دروازه شیرها" است - یک سازه چشمگیر که با مجسمه‌های شیر، نماد قدرت و اقتدار این امپراتوری، تزئین شده است.
حکاکی هیتی بر روی سنگ و چوب نیز به شدت پیشرفته بود. هنرمندان نقش‌برجسته‌های پیچیده‌ای خلق می‌کردند که صحنه‌هایی از زندگی پادشاهان، پیروزی‌های نظامی و افسانه‌های اسطوره‌ای را به تصویر می‌کشیدند. این آثار هنری هم مهارت هنرمندان و هم ساختار اجتماعی و ارزش‌های جامعه را نمایان می‌سازد.
هیت‌ها به علم و تکنیک، به ویژه در زمینه‌های نجوم و پزشکی علاقه‌مند بودند. آن‌ها تقویم‌هایی ایجاد کردند و از مشاهدات نجومی برای پیش‌بینی رویدادها استفاده می‌کردند. پزشکی هیتی بر اساس ترکیب دانش‌های مذهبی و عملی بود و شامل استفاده از گیاهان دارویی و آیین‌ها بود.
هیت‌ها برای ثبت زبان خود از خط میخی استفاده می‌کردند. سیستم نوشتاری شرایط لازم را برای ثبت مدارک مهم مانند قراردادها، قوانین و متون مذهبی فراهم می‌کرد. این سیستم به عنوان وسیله اصلی انجام معاملات و مدیریت، و همچنین حفظ میراث فرهنگی خود عمل می‌کرد.
ساختار اجتماعی جامعه هیتی سلسله‌مراتبی بود، با شاه در رأس. نقش مهمی برای کاهنان وجود داشت که وظایف مذهبی را انجام می‌دادند، همچنین مقامات عالی‌رتبه و نظامی. کارگران، صنعتگران و کشاورزان بخش عمده‌ای از جمعیت را تشکیل می‌دادند.
اقتصاد هیت‌ها بر اساس کشاورزی، دامداری و تجارت بود. آن‌ها به کشت گندم، جو و انگور پرداخته و همچنین گوسفند و دام بزرگ پرورش می‌دادند. تجارت با تمدن‌های همسایه، مانند مصر و بین‌النهرین، به رونق اقتصادی آن‌ها کمک کرد.
میراث هیتی‌های باستانی همچنان بر فرهنگ‌هایی که پس از آن‌ها آمدند، تأثیر می‌گذارد. هنر، معماری و دستاوردهای علمی آن‌ها پایه‌ای برای توسعه ملت‌ها و تمدن‌های همسایه گردید. نوشتار هیتی، دین و شیوه‌های فرهنگی آن‌ها توسط سایر ملت‌ها به عاریت گرفته و تنظیم شده است، که به حفظ تأثیر آن‌ها در تاریخ کمک کرده است.
فرهنگ هیتی‌های باستانی، گواهی پررنگ بر وجود یک جامعه پیشرفته است که به تاریخ بشریت سهم بزرگی داد. دستاوردهای آن‌ها در زمینه هنر، علم، دین و معماری آثار غیرقابل‌حذفی به جا گذاشت و مطالعه این فرهنگ به درک عمیق‌تری از ریشه‌های تمدن در خاورمیانه کمک می‌کند.