دانشنامه تاریخی
تاریخ نگارش اسپانیایی شامل مسیر چند قرن توسعه زبان اسپانیایی، نوشتار و ادبیات است. از نوشته‌های باستانی در سرزمین‌های ایبری و متون لاتین دوره رومی آغاز شده و نگارش اسپانیایی به تدریج تحول یافته و به شکل زبان اسپانیایی مدرن درآمده است که امروزه یکی از رایج‌ترین زبان‌های جهان است.
قبل از ورود رومی‌ها به شبه جزیره ایبری در قرن سوم پیش از میلاد، در این سرزمین‌ها فرهنگ‌های مختلفی وجود داشتند، مانند ایبری‌ها، باسک‌ها و سلتی‌ها. نگارش ایبری از الفبای مخصوصی استفاده می‌کرد که یکی از نخستین اشکال نوشتاری در سرزمین‌های اسپانیا به شمار می‌رود. با این حال، استفاده از این الفبا محدود بود و به طور گسترده‌ای رایج نشد.
با ورود رومی‌ها، زبان لاتین به تدریج زبان‌های محلی را جایگزین کرد. اداره رومی، فرهنگ و قوانین به زبان لاتین ثبت شده بودند و این زبان به زبان نوشتاری غالب در شبه جزیره ایبری تبدیل شد. متون لاتینی آن زمان شامل اسناد حقوقی، شعر و آثار ادبی بود که به طرز قابل توجهی بنیادهای نگارش اسپانیایی آینده را تعیین کردند.
از سال 711 میلادی، یک مرحله جدید در تاریخ نگارش اسپانیایی آغاز می‌شود — دوره عربی. با فتح مسلمانان، بخش زیادی از اسپانیا، به ویژه در جنوب، تحت کنترل الاندلس قرار گرفت. زبان عربی به زبان اصلی اداره، علم و ادبیات در این مناطق تبدیل شد. تعداد زیادی از متون به زبان عربی در دوره شکوفایی فرهنگ اسلامی در اسپانیا ایجاد شد.
اگرچه زبان عربی در سرزمین‌های مسلمان غالب بود، نگارش لاتین همچنان در مناطق تحت کنترل مسیحی ادامه داشت. پادشاهی‌های مسیحی در شمال اسپانیا، مانند آستوریاس، کستیا و لئون، سنت‌های لاتینی را در اسناد مذهبی و حقوقی حفظ کردند.
قرون وسطی دوره مهمی برای شکل‌گرفتن زبان و نگارش اسپانیایی بود. به تدریج، زبان لاتین که در کلیسا و حقوق استفاده می‌شد، شروع به تغییر کرد و خود را با گفتار عامیانه مناطق مختلف سازگار کرد. این تغییرات منجر به ظهور «گویش‌های رمانتیک» شد که بعدها زبان اسپانیایی بر اساس آن شکل گرفت.
نخستین نشان‌واره نگارش اسپانیایی به متن «توضیحات سیلوس» (Las Glosas Emilianenses) از قرن یازدهم نسبت داده می‌شود. این یک توضیح به زبان لاتین بود که در آن کلمات و عبارات ابتدایی به زبان اسپانیایی دیده می‌شود. با این حال، آغاز واقعی سنت نگارش اسپانیایی را می‌توان دوران پس از پایان بازپس‌گیری (رکونکیستا) دانست، زمانی که در پادشاهی‌های مسیحی نگارش به شدت توسعه یافت.
تا قرن دوازدهم، نگارش اسپانیایی به لطف آثار تاریخ‌نگاران، متون مذهبی و شعرهایی مانند «شعر در مورد سیدی من» (Cantar de Mio Cid) که به عنوان یکی از نخستین آثار بزرگ ادبیات به زبان اسپانیایی شناخته می‌شود، گسترش یافت.
عصر رنسانس مرحله جدیدی در توسعه نگارش و ادبیات اسپانیایی به ارمغان آورد. این دوره که به عنوان عصر طلایی اسپانیا شناخته می‌شود، شامل قرن‌های شانزدهم و هفدهم است و با شکوفایی ادبیات، شعر و درام اسپانیایی مشخص می‌شود.
یکی از شخصیت‌های کلیدی این زمان میگل د سروانتس، نویسنده رمان مشهور «دون کیشوت» بود. این رمان که در سال 1605 منتشر شد، به یکی از آثار نمادین ادبیات جهانی تبدیل شده و هنوز هم یکی از پرخواننده‌ترین کتاب‌ها در جهان است. سروانتس نماد نگارش اسپانیایی شد و «دون کیشوت» نمونه‌ای بارز از این است که چگونه زبان اسپانیایی به اوج ادبی خود رسید.
عصر طلایی همچنین شاعران و نمایشنامه‌نویسان بزرگی مانند لوپه د وگا، تیرسو د مولینا و پدرو کالدئون د لا بارکا را به جهان معرفی کرد. در این دوره، درام و شعر اسپانیایی به اوج خود رسیدند و زبان اسپانیایی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین زبان‌های ادبی اروپا به رسمیت شناخته شد.
در قرن هجدهم، اسپانیا، همانند تمام اروپا، تحت تأثیر ایده‌های روشنگری قرار گرفت. در این دوره، نگارش اسپانیایی به طرز معقول‌تر و عمل‌گرایانه‌تری درآمد. ادبیات و فلسفه بیشتر به سمت علم، آموزش و اصلاحات اجتماعی متمایل شدند. متون متعدد، مقالات و کارهای علمی به شکل اصلی تولیدات نوشتاری آن زمان تبدیل شدند.
یکی از لحظات مهم قرن هجدهم، ظهور نئوکلاسیک‌گرایی بود که اصول جدیدی را به خلاقیت ادبی وارد کرد. نویسندگان و شاعران از فرهنگ باستان الهام می‌گرفتند و به ایده‌های هماهنگی و نظم روی می‌آوردند. نویسندگانی چون خرکیدو کادالسو و لئاندرو فرناندز د موراتین نقش مهمی در این دوره ایفا کردند.
در قرن نوزدهم، ادبیات اسپانیایی به دوره رمانتیسیسم وارد شد، زمانی که نویسندگانی مانندگوستاوو آدولفو بکئر و خوزه سوریلا شعرها و نمایشنامه‌هایی نوشتند که روح اشتیاق، قهرمانی و آزادی را به تصویر می‌کشید. رمانتیسیسم پاسخی به قوانین سخت‌گیرانه نئوکلاسیک‌گرایی بود و به نویسندگان اسپانیایی آزادی در ابراز احساسات و هویت ملی ارائه می‌دهد.
در نیمه دوم قرن نوزدهم، یک جریان جدید در ادبیات اسپانیایی به نام واقع‌گرایی شکل گرفت، که در آن نویسندگانی مانند بنتو پرز گالدوس تلاش کردند زندگی جامعه اسپانیایی را با مشکلات و تناقضات آن به تصویر بکشند. واقع‌گرایی یک نقطه عطف مهم در توسعه نثر اسپانیایی بود و زمینه‌ساز تجربه‌های ادبی بعدی در قرن بیستم شد.
قرن بیستم با تغییرات جدی در ادبیات و نگارش اسپانیایی آغاز شد. نسل 98، که نویسندگانی چون میگل د اونامونو، آنتونیو ماشین و رامون ماریا دل واله-انکلان به آن تعلق داشتند، به دنبال بازاندیشی در ارزش‌های ملی و میراث فرهنگی کشور در پرتو شکست در جنگ اسپانیا-آمریکا در سال 1898 بودند. آثار آنها از جستجو برای هویتی جدید اسپانیایی و تفکری درباره سرنوشت ملت و نقش فرهنگ اسپانیایی در جهان نفوذ داشت.
این نویسندگان پایه‌گذار توسعه ادبیات و زبان اسپانیایی در قرن بیستم شدند، که عصر آوانگارد و تجربیات ادبی را به ارمغان آورد. در نیمه اول قرن، ادبیات اسپانیایی تحت تأثیر جریاناتی چون سوررئالیسم، آینده‌گرایی و اکسپرسیونیسم قرار گرفت. شاعر فدریکو گارسیا لورکا، که آثارش نماد تجربیات شعری و جستجوی فرم‌های جدید در ادبیات اسپانیایی شد، از شخصیت‌های مهم آوانگارد بود.
دوران فرانکیزم، که پس از پیروزی ملی‌گرایان در جنگ داخلی در سال 1939 آغاز شد، محدودیت‌هایی بر نگارش اسپانیایی تحمیل کرد. در این زمان، بسیاری از نویسندگانی که آثارشان در تضاد با ایدئولوژی رسمی رژیم فرانسیسکو فرانکو بود، مجبور به ترک کشور یا تحت سرکوب قرار گرفتند. با این حال، حتی در شرایط دیکتاتوری، ادبیات اسپانیایی به توسعه خود در داخل کشور و در تبعید ادامه داد.
پس از پایان دیکتاتوری در سال 1975، ادبیات اسپانیایی به شکوفایی جدیدی دست یافت. نویسندگانی مانند کامیلو خوزه سلا و خوان گویتیسولو به رسمیت بین‌المللی دست یافتند و زبان اسپانیایی به عنوان یکی از زبان‌های پیشرو فرهنگ جهانی همچنان معتبر شد.
امروز، نگارش اسپانیایی به توسعه خود در زمینه جهانی‌سازی و عصر دیجیتال ادامه می‌دهد. زبان اسپانیایی یکی از رایج‌ترین زبان‌ها در جهان شده است و ادبیات و فرهنگ اسپانیایی تأثیر قابل توجهی بر صحنه جهانی دارد. نویسندگانی مانند خاویر ماریاس، آرتورو پرز-روئرت و کارلوس روئیز زافون به سنت‌های ادبیات اسپانیایی ادامه می‌دهند و آثارشان در سراسر دنیا محبوبیت دارد.
نگارش اسپانیایی مدرن متنوع و چندبعدی است و شامل سبک‌ها، ژانرها و جریانات فرهنگی مختلف می‌شود. آن همچنان بخشی مهم از فرهنگ ادبی جهانی است و سهم قابل توجهی در گفتگوهای جهانی درباره زبان، ادبیات و تاریخ دارد.
تاریخ نگارش اسپانیایی یک فرآیند طولانی و چندبعدی از توسعه است که هزاران سال را در بر می‌گیرد. از نوشته‌های باستانی ایبری و لاتین تا آثار ادبی مدرن، زبان و نگارش اسپانیایی از دوران شکوفایی و افول گذر کرده و جایگاه منحصر به فرد خود را در فرهنگ جهانی پیدا کرده است. نگارش اسپانیایی امروز نیز به توسعه خود ادامه می‌دهد و میراث فرهنگی غنی‌ای را حفظ می‌کند که نسل‌های نویسندگان و متفکران به جا گذاشته‌اند.