دانشنامه تاریخی
لهستان دارای تاریخ غنی و متنوعی است که ردپای قابل توجهی نه تنها در اروپا بلکه در فرهنگ، سیاست و علم جهانی برجا گذاشته است. این کشور بسیاری از رویدادهای تاریخی را تجربه کرده است، از جمله جنگ‌ها، انقلاب‌ها و دوره‌های بی ثباتی سیاسی، اما همیشه هویت منحصر به فرد خود را حفظ کرده است. در این زمینه، شخصیت‌های برجسته‌ای نقش مهمی ایفا کرده‌اند که نماد ملت لهستان شده‌اند. برخی از این افراد سهمی ارزشمند در فرهنگ، سیاست، علم و هنر داشته و به نقاط عطفی در تاریخ لهستان تبدیل شده‌اند.
یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های تاریخی در دوره اولیه تاریخ لهستان، شاهزاده مِشکوی اول (حدود ۹۳۰ - ۹۹۲) است. او به عنوان بنیان‌گذار دولت لهستان و نخستین حکومتی شناخته می‌شود که قبایل مختلف را در خاک لهستان زیر قدرت واحدی متحد کرد. مِشکوی اول در سال ۹۶۶ مسیحیت را پذیرفت که نقش کلیدی در فرایند مسیحی‌سازی لهستان و ادغام آن در تمدن اروپایی ایفا کرد.
شخصیت مهم دیگری از آن زمان کازیمیر III بزرگ (۱۳۱۰–۱۳۷۰) بود، آخرین پادشاه از دودمان پیاست‌ها که به عنوان "پادشاه اصلاح‌طلب" شناخته می‌شد. او به خاطر تلاش‌های خود برای تقویت دولت لهستان، بهبود سیستم حقوقی و توسعه اقتصادی مشهور بود. در دوران حکومت او، دانشگاه‌ها تأسیس شدند و روابط با کشورهای همسایه تقویت شد که باعث ثبات و رونق لهستان در قرن چهاردهم شد.
دوران طلایی لهستان از قرن XVI آغاز می‌شود، زمانی که این کشور بخشی از جمهوری دوم لهستان - همبستگی بزرگ لهستان و لیتوانی بود. در این دوره بر روی صحنه سیاسی لهستان شخصیت‌های برجسته‌ای مانند استفان باتوری (۱۵۳۳–۱۵۸۶) ظاهر شدند. او یکی از معروف‌ترین پادشاهان لهستان بود که به تقویت تاج لهستان کمک کرد، ارتش را تقویت کرد و با کشورهای همسایه جنگ‌های موفقیت‌آمیزی را رهبری کرد. در دوران سلطنت او نیز تعدادی اصلاحات تصویب شد که کشور را تقویت کرد.
یکی از بزرگترین گتمن‌های لهستان یان III سوبسکی (۱۶۲۹–۱۶۹۶) بود که به خاطر پیروزی‌هایش در برابر امپراتوری عثمانی شناخته می‌شود. مشهورترین پیروزی او در نبرد وین در سال ۱۶۸۳ بود، زمانی که او فرماندهی نیروهای متحد را بر عهده داشت که وین را از محاصره عثمانی نجات دادند. این پیروزی به عنوان پیروزی تعیین‌کننده‌ای در دفاع از اروپا مسیحی در برابر گسترش مسلمانان شناخته شده و به او اعتبار بین‌المللی بخشید.
از قرن نوزدهم، لهستان وارد دوره سختی از تاریخ خود شد و کشور بین روسیه، پروس و اتریش تقسیم شد. با این حال، با وجود تهدیدات خارجی، مردم لهستان به مبارزه برای استقلال خود ادامه دادند. یکی از بارزترین رهبران آن زمان تادئوش کاستیوشکو (۱۷۴۶–۱۸۱۷) بود، یک شخصیت نظامی و سیاسی که قهرمان جنبش ملی آزادی‌خواهی بود. کاستیوشکو به خاطر شرکت در انقلاب آمریکایی مشهور شد، جایی که به ایجاد سیستم دژها برای ارتش آمریکا کمک کرد. بعداً او یکی از رهبران اصلی قیام در سال ۱۷۹۴ شد که هدف آن بازگرداندن استقلال لهستان بود.
شخصیت بزرگ دیگری از دوران جنگ‌های ناپلئونی یوزف پنیاتوفسکی (۱۷۶۳–۱۸۱۳) بود، مارشال فرانسه و آخرین پادشاه لهستان. او در سال ۱۷۹۱ به عنوان پادشاه لهستان انتخاب شد و به شدت از ناپلئون در جنگ‌هایش حمایت کرد، به امید بازگرداندن استقلال لهستان. پنیاتوفسکی یکی از درخشان‌ترین نمایندگان هنر نظامی لهستان بود و فعالیت‌های او نماد مبارزه برای آزادی و استقلال در شرایط تهدیدات خارجی بود.
قرن بیستم زمان آزمایش‌های عظیم برای لهستان شد، اما همچنین زمان قهرمانان ملی بزرگ. پس از جنگ جهانی اول، لهستان استقلال خود را بازیافت و در میان کسانی که نقش کلیدی در این فرآیند ایفا کردند، یوزف پیلسودski (۱۸۶۷–۱۹۳۵) بود. پیلسودski نه تنها یک رهبر نظامی و سیاسی، بلکه نماد استقلال لهستان بود. او در سال ۱۹۱۸ پس از بازگشت استقلال لهستان، سرپرست دولت شد و مجموعه‌ای از اصلاحات را برای تقویت دولت لهستان آغاز کرد. پیلسودski همچنین به شدت در جنگ با روسیه شوروی در طی جنگ لهستان-شوروی در سال‌های ۱۹۱۹–۱۹۲۱ شرکت کرد که باعث حفظ استقلال لهستان شد.
شخصیت مهم دیگری در تاریخ لهستان در قرن بیستم ویتولد پیلسودski (۱۸۸۵–۱۹۴۰) بود، یک شخصیت نظامی لهستانی و رهبر نیروهای ارتش که به تحکیم رژیم پیلسودski کمک کرد. فعالیت‌های او به سازماندهی ارگان‌های مؤثر دولتی و واحدهای نظامی در دولت نوپای لهستان متمرکز بود.
در سال‌های جنگ جهانی دوم، زمانی که لهستان تحت اشغال نازی‌ها و اتحاد جماهیر شوروی قرار داشت، تعداد زیادی از قهرمانان لهستانی ایستادگی بی‌نظیری را نشان دادند. یکی از معروف‌ترین آن‌ها ژنرال ولادیسلاو آندر (۱۸۹۲–۱۹۷۰) بود، فرمانده نیروهای لهستانی در بریتانیا، که در مهم‌ترین نبردهای جنگ جهانی دوم، مانند نبرد مونته‌کاسینو شرکت داشت. آندر تبدیل به نماد مبارزه برای استقلال لهستان در شرایط زمان جنگ شد.
در متن مبارزه با فاشیسم و رژیم کمونیستی نیز نقش جنبش مقاومت که برای آزادی لهستان می‌جنگید، برجسته است. یکی از بزرگترین رهبران آن، له والشا (زاده ۱۹۴۳) به عنوان یک فعال و رهبر جنبش کارگری لهستان "سولیدارność" شناخته می‌شود و همچنین به عنوان رئیس‌جمهور آینده لهستان شناخته می‌شود که نقشی کلیدی در سقوط رژیم کمونیستی در کشور در سال ۱۹۸۹ ایفا کرد. والشا در سال ۱۹۸۳ جایزه صلح نوبل را به خاطر تلاش‌های خود برای تحقق صلح و آزادی سیاسی در لهستان دریافت کرد.
لهستان با تاریخ طولانی و پرفراز و نشیب خود، شخصیت‌های بزرگی را به وجود آورده است که اثرات غیرقابل انکاری بر تاریخ آن و فرهنگ جهانی بر جای گذاشته‌اند. از شاهزاده‌ها و پادشاهان اولیه تا قهرمانان مبارزه برای استقلال و رهبران سیاسی قرن بیستم - هر یک از این افراد به یک نقطه عطف مهم در توسعه تاریخی لهستان تبدیل شده‌اند. تلاش‌ها و مبارزه‌های آن‌ها برای آزادی، هویت ملی و میراث فرهنگی، پایه‌ی استقلال و قدرت لهستان در زمینه اروپایی را بنا نهاده است.