ऐतिहासिक विश्वकोश
पोलंड एक समृद्ध आणि विविध इतिहास आहे, जो केवळ युरोपातच नाही तर जागतिक संस्कृती, politika आणि विज्ञानात महत्त्वाचा ठसा उमठवला आहे. देशाने अनेक ऐतिहासिक घटना अनुभवल्या आहेत, ज्यामध्ये युद्धे, क्रांतिया आणि राजकीय अस्थिरतेच्या काळांचा समावेश आहे, परंतु नेहमीच आपली अनोखी ओळख टिकवून ठेवली आहे. या संदर्भात, उत्कृष्ट व्यक्तिमत्त्वे महत्त्वाची भूमिका बजावतात, ज्या पोलिश राष्ट्राच्या प्रतीकात्मक बनल्या आहेत. या व्यक्तींपैकी काहींनी संस्कृती, politika, विज्ञान आणि कला यामध्ये अमूल्य योगदान दिले आहे आणि पोलंडच्या इतिहासातील महत्त्वाच्या टप्प्या बनल्या आहेत.
पोलंडच्या प्रारंभिक इतिहासाच्या काळातील सर्वात महत्त्वाच्या ऐतिहासिक व्यक्तिमत्त्वांपैकी एक म्हणजे प्रिन्स मेष्को I (सुमारे 930 — 992). त्याला पोलंडच्या राज्याचा संस्थापक आणि विविध जमातींना एकाच सत्तेखाली एकत्र करणारा पहिला शासक मानले जाते. मेष्को I ने 966 मध्ये ख्रिस्त religionण स्वीकारले, ज्याने पोलंडच्या ख्रिस्तीकरणाच्या प्रक्रियेत आणि युरोपीय संस्कृतीत समाकलन करण्यामध्ये महत्त्वाची भूमिका खेळली.
त्या काळातील दुसरी महत्त्वाची व्यक्तिमत्त्व म्हणजे काजिमिअर III महान (1310–1370), जो पियस्त्स राजवंशातून अंतिम राजा होता, ज्याला "सुधारक राजा" म्हणून ओळखले जाते. त्याला पोलंडच्या राज्याला बळकटी देण्याच्या, कायदेशीर प्रणाली सुधारण्याच्या आणि आर्थिक विकासावर केंद्रित असलेल्या प्रयत्नांबद्दल ओळखले जात आहे. त्यांच्या कारकीर्दीत, विश्वविद्यालये स्थापन करण्यात आली आणि शेजारील राज्यांशी संबंध मजबूत करण्यात आले, ज्यामुळे XIV शतकात पोलंडच्या स्थिरता आणि समृद्धीची पूर्तता झाली.
पोलंडचा सुवर्ण युग XVI शतकापासून सुरू झाला, जेव्हा देश रिच पोसपोलिटा — पोलंड आणि लिथुआनियाचे महान संकुल याचा भाग होता. या काळात पोलिश राजकारणात उत्कृष्ट व्यक्तिमत्त्वे जसे की थॉमस बॅटोरी (1533–1586) समोर येतात. तो पोलंडच्या कधीही सर्वात प्रसिद्ध राजांपैकी एक होता, ज्याने पोलिश क्राऊनला बळकटी दिली, सैन्य वाढवले आणि शेजारील राज्यांशी यशस्वीरित्या युद्ध केले. त्यांच्या कारकीर्दीत देशाला मजबूत करणाऱ्या सुधारणांची एक मालिका देखील स्वीकारण्यात आली.
पोलंडच्या सर्वात महान गेटमन्सपैकी एक म्हणजे जॅन III सोबेस्की (1629–1696), जो ओस्मान साम्राज्याविरुद्ध लढण्यातल्या विजयांबद्दल प्रसिद्ध आहे. त्याचा सर्वात प्रसिद्ध विजय म्हणजे 1683 मधील वियना आसपासच्या लढाईत, जेव्हा त्याने वियना ओस्मानच्या धारणामध्ये बचाव करणाऱ्या संघटित सैनिकांचे नेतृत्व केले. हा विजय ख्रिस्ती युरोपच्या मुसलमान आक्रमणाविरुद्धच्या संरक्षणात निर्णायक मानला जातो आणि त्याला आंतरराष्ट्रीय मान्यता मिळवून दिली.
19 व्या शतकात पोलंडने आपल्या इतिहासाच्या जटिल काळात प्रवेश केला, जेव्हा देशाचे विभाजन रशिया, प्रुशिया आणि ऑस्ट्रियाच्या दरम्यान झाले. तथापि, बाह्य धोख्यांच्या बाबतीत, पोलिश लोकांनी त्यांच्या स्वतंत्रतेसाठी संघर्ष सुरू ठेवला. त्या काळातील सर्वात उजागर नेत्यांपैकी एक म्हणजे ताडेउश कोस्च्युसzko (1746–1817), एक लष्करी आणि राजकीय नेता, जो राष्ट्रीय मुक्ती चळवळीचा नायक होता. कोस्च्युसzko अमेरिकन क्रांतीत भाग घेताना प्रसिद्ध झाला, जिथे त्याने अमेरिकन लष्करीच्या साठी किल्ले प्रणाली तयार करण्यात मदत केली. नंतर, तो 1794 च्या विद्रोहाचा एक प्रमुख नेता बनला, ज्याचा उद्देश पोलंडची स्वतंत्रता पुनर्स्थापित करणे होता.
नापोलियन युद्धांच्या काळातील आणखी एक महान व्यक्तिमत्त्व म्हणजे ज्युसेफ पोन्यातोव्हski (1763–1813), फ्रान्सचा मार्शल आणि पोलंडचा अंतिम राजा. त्याला 1791 मध्ये पोलिश राजाच्या रूपात निवडण्यात आले आणि पोलिश स्वतंत्रतेच्या पुनर्स्थापनेसाठी नापोलियनच्या युद्धांमध्ये सक्रियपणे मदत केली. पोन्यातोव्हski पोलिश लष्करी कलेचे सर्वात उजळ प्रतिनिधी बनले, आणि त्याची क्रियाकलाप स्वतंत्रतेसाठी आणि बाह्य धोख्यांच्या परिस्थितीत लढण्याचे प्रतीक बनले.
20 वं शतक पोलंडच्या दृष्टीने मोठ्या परीक्षणांचा काळ बनला, परंतु तसेच सर्वात महान राष्ट्रीय नायकांचाही काळ बनला. प्रथम विश्वयुद्धानंतर, पोलंडने आपली स्वतंत्रता पुनर्स्थापित केली, आणि या प्रक्रियेत महत्त्वाची भूमिका बजावणाऱ्यात ज्युसेफ पिल्सडकी (1867–1935) होते. पिल्सडकी केवळ लष्करी आणि राजकीय नेता नव्हता, तर पोलिश स्वतंत्रतेचा प्रतीक होता. 1918 मध्ये पोलिश स्वतंत्रता पुनर्स्थापित केल्यानंतर तो राज्याचा प्रमुख बनला आणि पोलिश राज्याची मजबूत करण्याबाबतच्या सुधारणांची मालिका सुरू केली. पिल्सडकीने 1919–1921 च्या पोलिश-सोव्हिएट युद्धादरम्यानसोव्हिएट रशियाविरूद्ध संघर्षात सक्रियपणे सहभाग घेतला, ज्यामुळे पोलंडची स्वतंत्रता टिकवण्यासाठी मदत झाली.
20 व्या शतकातील पोलंडच्या इतिहासातील आणखी एक महत्त्वाची व्यक्तिमत्त्व म्हणजे विटोल्ड पिल्सडकी (1885–1940), पोलिश लष्करी नेता आणि लष्करी तंत्रज्ञ, जो पिल्सडकीच्या व्यवस्थेच्या बळकटीसाठी मदत करणारा नेता होता. त्याची क्रियाकलाप नवीनपणे स्थापन झालेल्या पोलिश राज्यातील प्रभावशाली सरकारी संस्थांचा आणि लष्करी विभागांचा आयोजन करण्यावर केंद्रीत होती.
द्वितीय जागतिक युद्धाच्या काळात, जेव्हा पोलंड नाझी जर्मनी आणि सोव्हिएट युनियनच्या ताब्यात होता, तेव्हा अनेक पोलिश नायकांनी असाधारण धैर्य दाखवले. त्यापैकी एक म्हणजे जनरल व्लादिस्लाव अँडर्स (1892–1970), जो ब्रिटनमधील पोलिश तुकड्यांचे कमांडर होता आणि द्वितीय जागतिक युद्धातील महत्त्वाचे युद्धेनंतर लढला, जसे की माउंट कॅसिनो लढाई. अँडर्स पोलंडच्या स्वतंत्रतेसाठी लढ्याचा प्रतीक बनला.
फॅसिझम आणि कम्युनिस्ट व्यवस्थेविरुद्ध लढाईमध्ये प्रतिरोध लढ्याची भूमिका देखील महत्त्वाची ठरते, जी पोलंडच्या स्वातंत्र्यासाठी लढा देत होती. त्यातल्या एक सर्वात महान नेता, लेह वॅलेसा (जन्म 1943) केवळ एक अँक्टिविस्ट आणि पोलिश कामगार चळवळीच्या "सॉलिडारिटी" चा नेता म्हणून प्रसिद्ध झाला, परंतु तो पोलंडचा भविष्यकाळचा राष्ट्रपती म्हणून देखील ओळखला जातो, ज्याने 1989 मध्ये देशातील कम्युनिस्ट व्यवस्थेच्या पतनामध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावली. वॅलेसा यांना 1983 मध्ये पोलंडमध्ये शांतता आणि राजकीय स्वतंत्रता मिळवण्यात त्यांच्या प्रयत्नांबद्दल नोबेलच्या शांतता पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.
पोलंड, त्यांच्या लांब आणि तापित इतिहासासह, अप्रतिम व्यक्तिमत्त्वांची एक मोठी बंड देखील केली आहे, ज्यांनी त्यांच्या इतिहासात आणि जागतिक संस्कृतीत अमिट ठसा उभारला आहे. प्राचीन राजे आणि राजे पासून स्वातंत्र्य मिळवणार्‍या नायकांपर्यंत आणि 20 व्या शतकातील राजकीय liderयांपर्यंत — प्रत्येक व्यक्ती पोलंडच्या ऐतिहासिक विकासातील एक महत्त्वाचा टप्पा बनली आहे. त्यांच्या प्रयत्न आणि संघर्ष स्वातंत्र्यासाठी, राष्ट्रीय ओळख आणि सांस्कृतिक वारसा यासाठी पोलंडला युरोपाच्या संदर्भात एक स्वतंत्र व शक्तिशाली राज्य ठेवण्यात आधारभूत बनले आहे.