دانشنامه تاریخی
حمورابی، پادشاه بابل، که در قرن هجدهم قبل از میلاد حکومت می‌کرد، به‌ویژه به‌عنوان نویسنده یکی از ابتدایی‌ترین و معروف‌ترین مجموعه‌های قوانین در تاریخ بشر شناخته می‌شود. قانون‌نامه او به‌عنوان الگویی برای سیستم‌های حقوقی بعدی عمل کرد و تأثیر قابل‌توجهی بر توسعه نظم حقوقی در جهان باستان گذاشت. در این مقاله، زندگی، دستاوردها و میراث او را بررسی خواهیم کرد.
حمورابی در سال ۱۷۹۲ قبل از میلاد به قدرت رسید، در دوره‌ای که منطقه پراکنده و در معرض تهدیدات خارجی بود. بابل در آن زمان تنها یکی از شهر-دولت‌های بین‌النهرین بود. حمورابی با استفاده از وضعیت سیاسی، شروع به یکپارچه‌سازی سرزمین‌ها کرد که منجر به تشکیل یک دولت قدرتمند شد.
در طول حکومت خود، حمورابی به‌طور موفقیت‌آمیزی سرزمین‌های همسایه را فتح و آنها را تحت حکومت خود یکپارچه کرد. او توانست یک دولت مرکزی قوی ایجاد کند که تأثیر مثبت بر اقتصاد و امنیت منطقه گذاشت. در طول دوره حکومتش، حمورابی چندین کمپین نظامی را برگزار کرد که به گسترش مرزهای بابل کمک کرد.
حمورابی نه‌تنها یک حاکم حکیم، بلکه یک فرمانده ماهر بود. او کمپین‌هایی را علیه شهرهایی مانند لارسا و اشوننا برگزار کرد که به او به‌طور قابل‌توجهی این امکان را داد تا املاک خود را گسترش دهد. این فتح‌ها دسترسی بابل به راه‌های تجاری و منابع مهم را تأمین کرد.
مهم‌ترین دستاورد حمورابی، قانون‌نامه‌اش است — مجموعه قوانینی که به‌نظر می‌رسد در حدود سال ۱۷۵۴ قبل از میلاد تنظیم شده است. این قانون‌نامه بر روی یک استل حک شده و ۲۸۲ قانون را شامل می‌شود که جنبه‌های مختلف زندگی را پوشش می‌دهد: از حقوق جزا و حقوق مدنی تا روابط تجاری و مسائل خانوادگی.
قانون‌نامه حمورابی ساختاری واضح دارد. قوانین با مقدمه‌ای کوتاه شروع می‌شوند که در آن پادشاه قدرت و وظایف الهی خود را بیان می‌کند. سپس قوانین به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند، مانند:
یکی از اصول کلیدی قانون‌نامه، ایده عدالت است: "چشم در برابر چشم، دندان در برابر دندان". این به این معنی است که مجازات باید متناسب با شدت جرم باشد. با این حال، قانون‌نامه همچنین به وضعیت اجتماعی مردم توجه داشت، که به ارائه تأثیرات متفاوت بر طبقات مختلف جامعه اجازه می‌داد.
قانون‌نامه حمورابی تأثیر قابل‌توجهی بر سیستم‌های حقوقی تمدن‌های بعدی، از جمله رومیان و یونانیان باستان گذاشت. این قانون‌نامه به الگویی برای ایجاد قوانین و قانون‌نامه‌ها در فرهنگ‌های مختلف تبدیل شد و همچنان در مدارس حقوقی در سرتاسر جهان مطالعه می‌شود.
میراث حمورابی تنها به حقوق محدود نمی‌شود. حکومت او همچنین با دستاوردهای قابل‌توجهی در معماری، هنر و ادبیات شناخته می‌شود. ساختمان‌های معبد، مجسمه‌ها و نقش‌برجسته‌های هنری که در این دوره ایجاد شده‌اند، هنوز هم با مقیاس و کیفیت اجرای خود شگفت‌انگیز هستند.
دین نقش مهمی در زندگی حمورابی و مردمش ایفا کرد. بابلّیان به بسیاری از خدایان عبادت می‌کردند، که در میان آنها خدای ماردوک برجسته بود و به‌عنوان حامی بابل شناخته می‌شد. حمورابی به‌طور فعال از مؤسسات مذهبی حمایت می‌کرد، معابد می‌ساخت و مراسم را برگزار می‌کرد که به تقویت قدرت و اقتدار او کمک می‌کرد.
حمورابی اهمیت زیادی به ساخت معابد می‌داد که بخشی از سیاست او در تقویت قدرت دینی بود. معابد نه‌تنها به‌عنوان مراکز زندگی مذهبی، بلکه به‌عنوان مراکز اقتصادی نیز عمل می‌کردند. آنها مؤمنان را جذب کرده و مشاغل را تأمین می‌کردند.
حمورابی در حدود سال ۱۷۵۰ قبل از میلاد درگذشت. حکومت او رد عمیقی در تاریخ بابل و بین‌النهرین گذاشت. پسران او کار او را ادامه دادند، اما امپراتوری به مرور زمان با چالش‌ها و تهدیدات جدیدی روبه‌رو شد.
حمورابی یکی از مهم‌ترین شخصیت‌ها در تاریخ بشر باقی می‌ماند. قانون‌نامه او نه‌تنها پایه‌گذار بسیاری از سیستم‌های حقوقی شد، بلکه فلسفه‌دانان و حقوقدانان را در قرن‌ها تحت تأثیر قرار داد. در دنیای مدرن، ایده‌های عدالت و برابری در برابر قانون که در قانون‌نامه او گنجانده شده‌اند، همچنان مرتبط هستند.
حمورابی، پادشاه بابل، با دستاوردهای قابل‌توجه خود در زمینه حقوق، سیاست و فرهنگ، رد قابل‌توجهی در تاریخ گذاشت. قانون‌نامه او نه‌تنها سند حقوقی است، بلکه نماد مهمی از تلاش برای عدالت و نظم نیز به‌حساب می‌آید. مطالعه زندگی و میراث حمورابی به ما این امکان را می‌دهد که نه‌تنها تاریخ بابل، بلکه توسعه تمدن‌ها را به‌طور کلی بهتر درک کنیم.