دانشنامه تاریخی
فرانسسکو پیزاررو (1476–1541) یک کنکیستادور اسپانیایی بود که نقش کلیدی در تسخیر امپراتوری اینکاها در آمریکای جنوبی ایفا کرد. او در ترخیلیو، اسپانیا، در خانواده‌ای از طبقه پایین‌تری از اشراف زاده شد و جوانی خود را در جستجوی ماجراجویی و ثروت گذراند.
طبق داده‌های تاریخی، پیزاررو فرزند نامشروع بود که نتوانست تحصیلات خوبی را دریافت کند. در جوانی او در ارتش خدمت کرد و در اکتشافات مختلفی شرکت کرد، از جمله سفر به جزایر قناری. آرزوی او برای ثروتمند و معروف شدن او را به سمت دنیای جدید سوق داد.
در سال 1502، پیزاررو به جزیره هائیتی رسید، جایی که کار خود را به عنوان یک کنکیستادور آغاز کرد. در سال 1513، او در اکتشاف واسکو نونیز دِ بالبوآ که برای اولین بار اقیانوس آرام را دید، شرکت کرد. پیزاررو از ثروت‌هایی که مشاهده کرد، تحت تأثیر قرار گرفت و در آرزوی تسخیر سرزمین‌های اینکاها بود.
در سال 1531، پیزاررو اکتشاف خود را در پرو آغاز کرد. او یک ارتش کوچک از حدود 180 سرباز اسپانیایی و چندین بومی جمع‌آوری کرد. پیزاررو می‌دانست که اینکاها به دلیل درگیری‌های داخلی تقسیم شده‌اند، که این فرصت موفقیت‌آمیز برای تسخیر آنها را فراهم کرد.
پیزاررو توانست در سال 1532 امپراتور آتاهوالپا را در شهر کاهامارکا به اسارت درآورد. پس از آن، او برای نجات جان امپراتور درخواست دیه‌ای کرد و ثروت‌های هنگفتی از طلا و نقره جمع‌آوری کرد. علیرغم دریافت دیه، پیزاررو آتاهوالپا را اعدام کرد که منجر به نابودی کامل تمدن اینکاها شد.
پس از سقوط امپراتوری اینکاها، پیزاررو در سال 1535 شهر لیما را تأسیس کرد، که به پایتخت مستعمره اسپانیایی در پرو تبدیل شد. او طرح‌های کشت و استفاده از منابع منطقه جدید را توسعه داد، اما حکومت او بدون درگیری نبود. درگیری‌های داخلی و مبارزات قدرت با دیگر کنکیستادورها و بومی‌ها بخشی از زندگی او شد.
پیزاررو با درگیری‌های متعددی مواجه شد، از جمله رویارویی با دیگر استعمارگران اسپانیایی مانند دیگو آلماگر. در سال 1538، جنگی در میان آنها رخ داد که عواقب سنگینی برای هر دو طرف به همراه داشت. آلماگر اعدام شد، اما این تنها درگیری‌های داخلی را تشدید کرد.
در سال 1541، پیزاررو توسط انتقام‌جویان آلماگر در خانه‌اش در لیما کشته شد. مرگ او نماد ویرانی و کاوش‌هایی بود که مستعمره پس از تسخیرهای او را در بر گرفت.
فرانسسکو پیزاررو یکی از جنجالی‌ترین شخصیت‌ها در تاریخ به شمار می‌آید. از یک طرف، او فرهنگ اسپانیایی و مسیحیت را به آمریکای جنوبی آورده است و از طرف دیگر، اعمال او منجر به نابودی تمدن اینکاها و بسیاری از تراژدی‌ها برای بومی‌ها شد.
میراث پیزاررو شامل جنبه‌های مثبت و منفی است. او میراث غنی از خود به جا گذاشته است که همچنان مورد بررسی تاریخ‌نگاران و پژوهشگران قرار دارد. پیزاررو نمادی از استعمار است که هم تحسین و هم محکومیت را برانگیخته است.
فرانسسکو پیزاررو شخصیتی است که روح زمان خود را تجسم می‌بخشد، زمانی که آرزوی ثروت و قدرت منجر به عواقب مخربی شد. زندگی و اقدامات او سبب بحث و جدل‌های بی‌شماری درباره اخلاق و ارزش‌های استعمار شد و چگونگی تأثیرگذاری شخصیت‌ها بر شکل‌گیری تاریخ را بررسی می‌کند.