دانشنامه تاریخی
امپراتوری اینکا، که به عنوان تاوانتینسوویو شناخته می‌شود، یکی از قدرتمندترین و پیشرفته‌ترین تمدن‌ها در آمریکای پیشا کلمبیایی بود. این امپراتوری از قرن پانزدهم تا شانزدهم وجود داشت و نواحی امروزی پرو، بولیوی، اکوادور و بخشی از شیلی و آرژانتین را در برمی‌گرفت. اینکاها به خاطر دستاوردهایشان در معماری، کشاورزی و مدیریت شناخته می‌شوند.
بر اساس اسطوره‌شناسی اینکا، امپراتوری اینکا توسط اینتی، خدای خورشید تأسیس شد. اولین حاکم اینکاها مانکو کاپاک به شمار می‌رفت که بر اساس افسانه‌ها از دریاچه تیتیکا بیرون آمد و مأموریت خود برای متحد کردن قبایل موجود در منطقه را آغاز کرد. در ابتدا، اینکاها قبیله‌ای کوچک در ناحیه دره کوسکو بودند.
از اوایل قرن پانزدهم، اینکاها شروع به گسترش فعال سرزمین‌های خود کردند. تحت رهبری حاکمان همچون پاچاکوتک و تپاک اینکا یاپانکی، امپراتوری بسیاری از قبایل همسایه را فتح کرد. تا سال 1532، میلیون‌ها نفر زیر سلطه اینکاها بودند و امپراتوری شامل زمین‌های وسیعی با شرایط آب و هوایی متنوع بود.
نبردهای نظامی اینکاها به‌خوبی سازماندهی و به‌طور استراتژیک برنامه‌ریزی شده بودند. اینکاها از تاکتیک‌های مختلفی استفاده کردند که شامل حملات مستقیم، محاصره و استفاده از جغرافیا به نفع خودشان بود. با ارتش قدرتمند و لجستیک منظم خود، آنها توانستند به سرعت بر سرزمین‌های وسیع تسلط یابند.
امپراتوری اینکا با سیستم اداری بسیار پیشرفته‌ای شناخته می‌شود. این امپراتوری به چهار منطقه بزرگ تقسیم شده بود که هر یک تحت مدیریت نمایندگان منصوب امپراتور اداره می‌شد. اینکاها از سیستم چکوی استفاده می‌کردند — هر جامعه مالیات‌ها را به شکل کار، محصولات یا مواد پرداخت می‌کرد که این امر به حفظ نظم و توسعه اقتصاد کمک می‌کرد.
فرهنگ اینکاها به شدت با باورها و شیوه زندگی آنها مرتبط بود. دین اصلی اینکاها یک پانتئون از خدایان بود که در آن اینتی (خدای خورشید)، پامچاما (الهه زمین) و ویراکوشا (خالق) به‌طور ویژه‌ای شناخته شده بودند. مراسم مذهبی اغلب با استفاده از قربانی‌ها، از جمله حیوانات و در موارد نادر انسان‌ها، برگزار می‌شد.
اینکاها به خاطر دستاوردهای معماری خود شناخته می‌شوند. آنها معابد بزرگ، دژها و جاده‌هایی ساختند که بسیاری از آنها تا امروز باقی مانده‌اند. معروف‌ترین نمونه، شهر ماچو پیکچو است که بر روی صخره‌های بلند واقع شده و هم به عنوان مرکز مذهبی و هم مرکز اداری خدمت کرده است.
کشاورزی اینکاها بسیار پیشرفته بود و بر اساس کشاورزی تراس‌دار قرار داشت. اینکاها سیستم‌های پیچیده آبرسانی ایجاد کردند و انواع مختلفی از محصولات را کشت کردند، از جمله سیب‌زمینی، ذرت و انواع مختلف حبوبات. این دستاوردها به آنها اجازه می‌دادند تا جمعیت بزرگ را تغذیه کنند و ثبات امپراتوری را تضمین نمایند.
افول امپراتوری اینکا با ورود کنکویستادورهای اسپانیایی به رهبری فرانسیسکو پیزارو در سال 1532 آغاز شد. موقعیت سیاسی پیچیده در داخل امپراتوری، شامل جنگ داخلی بین دو مدعی بر تخت، به نفع اسپانیایی‌ها بود. در سال 1533، آنها آخرین حاکم اینکایی آتاهوالپا را دستگیر و اعدام کردند که این امر آغازگر استعمار این منطقه بود.
میراث امپراتوری اینکاها همچنان معنادار و تا امروز باقی مانده است. دستاوردهای آنها در معماری، کشاورزی و مدیریت بر توسعه تمدن‌های بعدی در آمریکای جنوبی تأثیر گذاشت. ملت‌های مدرن مانند کچوا و آیمارا همچنان فرهنگ و سنت‌های اجداد خود را حفظ می‌کنند و بناهای تاریخی اینکاها گردشگران را از سرتاسر جهان جذب می‌کنند.
امپراتوری اینکا یک پدیده منحصر به فرد در تاریخ بشر بود که نمونه‌ای از یک تمدن پیچیده و پیشرفته را به تصویر می‌کشد. مطالعه تاریخ، فرهنگ و دستاوردهای آنها به ما کمک می‌کند تا تنوع و ثروت تاریخ بشری را بهتر درک کنیم.