دانشنامه تاریخی
میان‌رودان، که اغلب به عنوان "مهد تمدن" شناخته می‌شود، منطقه‌ای است که در میان رودهای دجله و فرات واقع شده و در قلمرو عراق امروزی قرار دارد. این مکان جایی است که یکی از نخستین تمدن‌های بزرگ تاریخ بشریت شکل گرفته و دستاوردهای فرهنگی، علمی و فناوری قابل توجهی در آن به وقوع پیوسته است.
تاریخ میان‌رودان شامل دوره‌های متعددی است که از نوسنگی، زمانی که نخستین دروه‌های اسکان شکل گرفتند، آغاز می‌شود و به امپراتوری‌های بعدی ختم می‌شود. از ابتدایی‌ترین تمدن‌های شناخته شده در این منطقه می‌توان به سومری‌ها، اکدی‌ها، آشوری‌ها و بابلی‌ها اشاره کرد.
سومری‌ها، کهAround سال 3500 پیش از میلاد شکل گرفتند، یکی از نخستین تمدن‌های شناخته شده هستند. آنها یکی از نخستین سیستم‌های نوشتاری — خط میخی — را توسعه دادند که برای ثبت جنبه‌های مختلف زندگی مانند تجارت، دین و قوانین استفاده می‌شد.
شهرهای سومری، مانند اوروک، لاگش و اریدو، شهرهای مستقل بودند که هرکدام دارای خدایان و ساختار سیاسی منحصر به‌فرد خود بودند. این شهرها با سازه‌های معماری پیشرفته‌ای مانند زیگورات‌ها — معبدهای پلکانی که به خدایان تقدیم شده بودند — شناخته می‌شدند.
Around سال 2334 پیش از میلاد، پادشاه اکدی، سارگون بزرگ، شهرهای سومری را متحد کرد و نخستین امپراتوری تاریخ را ایجاد کرد — امپراتوری اکد. این اتحاد گامی مهم در تاریخ میان‌رودان به شمار می‌رفت، زیرا به گسترش فرهنگ و زبان اکدی‌ها کمک کرد.
در این دوره، توسعه خط و همچنین علم ادامه داشت. اکدی‌ها مشارکت عمده‌ای در ریاضیات و نجوم داشتند و تقویم‌ها و سیستم‌های شمارش پیچیده‌ای را ایجاد کردند.
پس از سقوط امپراتوری اکد در اوایل هزاره دوم پیش از میلاد، بابل به مرکز جدید فرهنگی و سیاسی منطقه تبدیل شد. پادشاهی بابل به عنوان یک مرکز مهم تجارت و فرهنگ شکل گرفت.
یکی از مشهورترین فرمانروایان بابل، حمورابی بود که به خاطر قانون‌نامه‌اش کهAround سال 1754 پیش از میلاد ایجاد شده بود، شناخته می‌شود. این قانون‌نامه به یکی از نخستین مجموعه‌های مکتوب قوانین تبدیل شد و تأثیر عمیقی بر سیستم‌های حقوقی عصرهای بعدی گذاشت.
آشور، که در شمال بابل واقع شده بود، در قرون نهم تا هفتم پیش از میلاد به یک امپراتوری قدرتمند تبدیل شد. آشوری‌ها به خاطر خشونت و تاکتیک‌های نظامی مؤثر خود مشهور بودند که به آنها اجازه می‌داد تا سرزمین‌های وسیعی را تصرف کنند.
آشوری‌ها به دستاوردهای قابل توجهی در زمینه معماری دست یافته و کاخ‌ها و معبدهای باشکوهی را ساخته‌اند که با برجسته‌کاری‌هایی تزئین شده‌اند که صحنه‌های جنگ و شکار را به تصویر می‌کشند. آنها همچنین کتابخانه‌ای در نینوا ایجاد کردند که حاوی تعداد زیادی لوح با خط میخی بود، از جمله آثار ادبی، متون علمی و وقایع‌نگاری‌ها.
در پایان قرن هفتم پیش از میلاد، امپراتوری آشور در برابر فشار قبایل مختلف، از جمله مادها و کلدانی‌ها، سقوط کرد. بابل دوباره قدرت خود را بازیابی کرده و مرکز یک امپراتوری کلدانی جدید شد، اما آن نیز نتوانست وحدت خود را حفظ کند و توسط ایران فتح شد.
میراث میان‌رودان عظیم است. اینجا زادگاه نوشتار، قانون، ریاضیات و نجوم است. تمدن‌های میان‌رودان پایه‌گذار بسیاری از جنبه‌های جامعه امروزی بوده‌اند، از ساختارهای دولتی تا سنت‌های فرهنگی.
تاریخ میان‌رودان نه تنها تاریخ ملل باستانی، بلکه مرحله‌ای مهم در توسعه تمدن بشری است. با دستاوردهایش در علم، هنر و حقوق، میان‌رودان همچنان موضوعی مهم برای مطالعه تاریخ‌نگاران و باستان‌شناسان است و نیز کلیدی برای درک شکل‌گیری دنیای مدرن به شمار می‌آید.