دانشنامه تاریخی
تاجیکستان — کشوری با تاریخ غنی و چندلایه است که در آسیای مرکزی واقع شده است. سرزمین آن از دوران باستان مسکونی بوده و شاهد تغییرات فرهنگی و سیاسی زیادی بوده است.
تاریخ تاجیکستان از دوره سنگی آغاز می‌شود. کشفیات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که در این مناطق انسان‌های باستانی زندگی می‌کردند. در هزاره‌های سوم و اول پیش از میلاد، اولین تمدن‌ها در سرزمین تاجیکستان کنونی شکل گرفتند، از جمله باختر و سوگدiana. این دولت‌ها مراکز تجاری مهمی در مسیر جاده ابریشم بزرگ بودند.
در قرن‌های هفتم و هشتم، این منطقه بخشی از خلافت عربی شد که منجر به گسترش اسلام گردید. در این زمان تاجیکستان به مرکز فرهنگ و علم تبدیل شد. در قرن‌های یازدهم و دوازدهم، در شهر بخارا و دیگر مراکز، شعر و فلسفه پیشرفت کرد و علوم مختلف، از جمله ستاره‌شناسی و پزشکی رونق یافتند.
در قرن سیزدهم، تاجیکستان تحت حمله مغول قرار گرفت. ارتش‌های مغول بسیاری از شهرها را ویران کردند که باعث افت چشمگیر منطقه شد. با این حال، با وجود ویرانی‌ها، فرهنگ و علم در تاجیکستان به رشد خود ادامه دادند، به‌ویژه در دوران حکومت تیمور (تامرلان) در قرن‌های چهاردهم و پانزدهم.
در پایان قرن نوزدهم، تاجیکستان بخشی از امپراتوری روسیه شد. پس از انقلاب اکتبر 1917، تاجیکستان به اتحاد جماهیر شوروی پیوست و در سال 1924 به یکی از جمهوری‌های همسود تبدیل شد. در این دوره، صنعتی‌سازی در کشور آغاز شد، زیرساخت‌ها و آموزش و پرورش توسعه یافتند.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، تاجیکستان استقلال خود را اعلام کرد. اما در کشور، جنگ داخلی آغاز شد که بین سال‌های 1992 تا 1997 ادامه داشت. این درگیری منجر به تلفات انسانی زیاد و ویرانی‌های اقتصادی شد.
پس از پایان جنگ داخلی، تاجیکستان روند بازسازی و نوسازی را آغاز کرد. در دهه‌های اخیر، کشور به رشد اقتصادی قابل توجهی دست یافته است، اما هنوز با چالش‌های بسیاری از جمله مسائل ثبات سیاسی و عدالت اجتماعی مواجه است.
تاجیکستان به خاطر میراث فرهنگی‌اش، از جمله موسیقی، رقص، شعر و معماری، معروف است. در سرزمین کشور، بناهای تاریخی متعددی وجود دارند، مانند آرامگاه اسماعیل سامانی و شهر باستانی پنج‌کنت. فرهنگ تاجیک به‌طور مداوم در حال توسعه است و سنت‌ها و مدرنیته را با هم ترکیب می‌کند.
تاریخ تاجیکستان فرایند پیچیده و چندجانبه‌ای است که به مدت هزاران سال شکل گرفته است. با وجود سختی‌ها، کشور دارای میراث فرهنگی غنی و پتانسیل برای توسعه بیشتر است.