ऐतिहासिक विश्वकोश
दूसरी क्यूबाई स्वतंत्रता युद्ध, जो “1895 चा युद्ध” म्हणून ओळखले जाते, 24 फेब्रुवारी 1895 रोजी सुरू झाला आणि 12 ऑगस्ट 1898 पर्यंत चालला. हे युद्ध क्यूबाई लोकांच्या स्पेनिश उपनिवेशी शासनापासून स्वतंत्रतेसाठीच्या लढ्यात एक निर्णायक टप्पा होता आणि याचा प्रभाव केवळ क्यूबा नव्हे तर संपूर्ण लॅटिन अमेरिकी प्रदेशाच्या इतिहासावर मोठ्या प्रमाणात होता.
दूसरी क्यूबाई स्वतंत्रता युद्धाच्या कारणांचा उगम पहिल्या युद्धाच्या अपयशात (1868-1878) आहे, ज्यामध्ये क्यूबाने आपल्या स्वतंत्रतेसाठी यश मिळवले नाही. मागील दोन दशकामध्ये क्यूबाई लोकांनी स्पेनिश अधिकाऱ्यांच्या हाताखाली दारिद्र्य आणि शोषण अनुभवले. युद्धाच्या सुरुवातीला प्रभाव टाकणारे मुख्य घटक आहेत:
दूसरी क्यूबाई स्वतंत्रता युद्ध 24 फेब्रुवारी 1895 रोजी जोसे मार्ती, अंटोनियो माचाडो आणि गुस्तावो माचाडो यांच्या नेतृत्वाखाली क्यूबाई विद्रोह्यांच्या स्पेनिश ठिकाणांवर हल्ल्याने सुरू झाली. त्यांनी क्यूबाला स्पेनिश वर्चस्वातून मुक्त करण्याची गरज घोषित केली. हे घडामोडी संपूर्ण द्वीपात एक मोठे उठाव सुरू होण्याची सूचना होती.
विद्रोह्यांची एक प्रमुख योजना म्हणजे "जळलेल्या जमिनी" तत्त्वाचा वापर, जो पहिल्या युद्धादरम्यान वापरण्यात आलेल्या तंत्रासारखा होता. याचा अर्थ म्हणजे स्पेनिश सैन्यांना मदत करण्यास सक्षम असलेल्या सर्व संसाधनांचे नाश करणे आणि क्यूबाई ताकदीविरुद्ध लढायला कठीण परिस्थिती निर्माण करणे.
युद्धाच्या काळात अनेक महत्वाच्या घटनांची घडामोड झाली, ज्यांचं युद्धाच्या घटनांवर प्रभाव पडला:
पहिला मोठा लढा मार्च 1895 मध्ये झाला आणि तो क्यूबाई विद्रोह्यासाठी महत्त्वाचा ठरला. माचाडोच्या नेतृत्वात विद्रोही स्पेनिश सैन्यांवर विजय मिळवतात, ज्यामुळे क्यूबाई लोकांचा मनोबल वाढला आणि नवी लोकसंख्या स्वतंत्रतेच्या कामात सामील झाली.
स्पेनिश अधिकाऱ्यांनी उठावाला त्वरित उत्तर देत अतिरिक्त सैन्य क्यूबावर पाठवले, ज्यांचे नेतृत्व जनरल वलेरियानो उेरता करत होते. 1896 मध्ये विस्तृत विरोधी कुरापत सुरू झाली, ज्याचा उद्देश क्यूबाई प्रतिकार दडपणे होता. स्पेनिश सैनिकांनी गडबड केलेल्या पद्धतींना चुकवले, ज्यामध्ये गावांचे विनाश आणि स्थानिक लोकांचा बळजबरीने हलवला जाणे यांचा समावेश होता.
संघर्षाने आंतरराष्ट्रीय समुदायाचे लक्ष वेधले, विशेषतः अमेरिका ज्यांनी क्यूबाच्या भविष्याबद्दल चिंतित होण्यास सुरुवात केली. अमेरिकन जनता क्यूबाई लोकांचा समर्थन करत होते, आणि अनेक राजकारणी यूएसए च्या हस्तक्षेपाच्या बाजूने बोलू लागले. यामुळे स्पेन आणि अमेरिका यांच्यात ताण झाला, जो अखेरीस युद्धाच्या परिणामात महत्त्वाची भूमिका निभावेल.
1898 मध्ये, युद्धनौका “में” चा घटक हवाना येथे उभा राहिलेल्या नंतर, अमेरिका ने स्पेनच्या विरोधात युद्ध जाहीर केले. अमेरिकन सैन्याने क्यूबाई विद्रोह्यांच्या बाजूने संघर्षात सामील झाले. युद्धात महत्वाच्या घटनांची घडामोड झाली, जसे की सान्तियागो-डे-क्यूबा मध्ये लढा, जिथे अमेरिकन आणि क्यूबाई सैन्यांनी स्पेनिश शक्तीवर निर्णायक विजय मिळवला.
युद्ध 12 ऑगस्ट 1898 रोजी पॅरिस शांतता करार च्या स्वाक्षरीने समाप्त होतं. स्पेनने क्यूबाची स्वतंत्रता मान्य केली, तथापि याचा अर्थ संपूर्ण मुक्तता नव्हता. युद्धांमध्ये अमेरिका ने पूअरटो रिको, गुआम आणि फिलिपिन्स वर नियंत्रण मिळवले, ज्यामुळे त्यांच्या कॅरिबियन क्षेत्रातील प्रभाव वाढला.
क्यूबा औपचारिकपणे स्वतंत्र झाला, परंतु वास्तवात अमेरिकन संरक्षणाखाली आला. यामुळे क्यूबाई लोकांमध्ये संघर्ष आणि तणाव निर्माण झाला, कारण अनेकांनी पूर्ण स्वतंत्रतेची आणि स्वातंत्र्याची अपेक्षा केली, नवीन उपनिवेशीय नियंत्रणाची नाही.
दूसरी क्यूबाई स्वतंत्रता युद्ध क्यूबाई राष्ट्रीय ओळख निर्माण करण्याच्या प्रक्रियेत महत्त्वाचा टप्पा ठरला. यामुळे क्यूबाई लोकांना उपनिवेशी शासनाच्या विरोधात सक्रिय प्रतिकार करण्यास प्रवृत्त केले आणि नवीन राजकीय आणि सामाजिक चळवळींची निर्मिती झाली. युद्धाने स्वतंत्रते आणि आत्मशासनाच्या संकल्पनांना बळकटी दिली, ज्यामुळे भविष्यकाळातील क्रांतिकारी चळवळीसाठी एक आधार तयार झाला.
क्यूबा अमेरिका च्या प्रभावात राहिलं, ज्यामुळे क्यूबाई लोकांमध्ये असंतोष वाढला. हा असंतोष अखेरीस 1959 मध्ये क्यूबाई क्रांतीकडे घेऊन जाईल, जेव्हा देशाची सत्ता फिदेल कॅस्ट्रो कडून घेतली जाईल, जो क्यूबाच्या इतिहासात नवीन युगाची सुरूवात करतो.
दूसरी क्यूबाई स्वतंत्रता युद्धाने क्यूबाई ओळख निर्माण करण्यात आणि स्वतंत्रतेसाठीच्या लढ्यात मुख्य भूमिका बजावली. यामुळे क्यूबाई लोकांच्या स्पेनिश उपनिवेशी शासनाविरुद्धच्या लढ्यात अंतिम टप्पा गाठला गेला आणि देशाच्या इतिहासात नवीन काळाची सुरूवात झाली, ज्यामुळे क्रांती आणि क्यूबाच्या राजकीय संरचनेत बदल झाला.