ऐतिहासिक विश्वकोश
वेनेझुएलामधील दुसरी नागरी युद्ध, जी 1859 पासून 1863 पर्यंत चालली, ह्या देशाच्या इतिहासामध्ये सर्वात महत्त्वाच्या आणि विनाशकारी संघर्षांपैकी एक ठरली. ह्या काळात राजकीय अस्थिरता, आर्थिक कठीणाई आणि सामाजिक संघर्ष यांचे भूमिकेची गहन परिणामी वेनेझुएलाच्या भविष्यासाठी झाली.
19 व्या शतकाच्या मध्यभागी, वेनेझुएला निरंतर राजकीय संघर्ष, आर्थिक अस्थिरता आणि सामाजिक असमानतेने त्रस्त होती. 19 व्या शतकाच्या सुरुवातीस स्पेनपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर, देशाने विभिन्न गटांच्या आणि नेत्यांमध्ये आंतरविरोधांना सामोरे जावे लागले, प्रत्येकाने सत्ता मिळवण्याचा प्रयत्न केला. ह्या संघर्षांमध्ये, 1858 मध्ये, एक कुपथिबद्धता झाली, ज्यामुळे सरकारचा पतन झाला, आणि त्यानंतर रामोन कास्त्रो नावाच्या नवीन राष्ट्राध्यक्षाची निवड झाली. ह्यामुळे राजकीय वातावरण अधिकच तसेच विसंगतीत वाढले, ज्यामुळे नवीन नागरी युद्धासाठी पूर्वसूचनांची तयारी झाली.
दुसऱ्या नागरी युद्धाची मुख्य कारणे लिबरल आणि कंसर्वेटिव्ह विचारधार्यांमध्ये वाढती ताणतणाव होती. लिबरलजण केंद्रीकृत व्यवस्थापन तसेच जनतेच्या सामाजिक स्थितीला सुधारण्यासाठी सुधारणा यांचे समर्थन करीत होते, तर कंसर्वेटिव्ह पारंपरिक मूल्ये आणि चर्चेचा मजबूत प्रभाव यांचे रक्षण करीत होते. लिबरल अधिक लोकशाही आणि प्रगतिशील बदलांची मागणी करत होते, तर कंसर्वेटिव्हजण जुन्या व्यवस्थांचे संरक्षण करण्यासाठी प्रयत्नशील होते. हे संघर्ष अंततः सशस्त्र टक्कर साधण्यासाठी गेले.
संघर्ष 1859 मध्ये सुरु झाला, जेव्हा गुस्तावो माल्डोनाडोच्या नेतृत्वातील लिबरलांचा एक गट कंसर्वेटिव्ह यांच्या सरकारविरुद्ध उठाव केला. हा उठाव लवकरच संपूर्ण देशभर मोठ्या प्रमाणावर सशस्त्र संघर्षात परिवर्तित झाला. लिबरल सैनिक, स्वातंत्र्यासाठी व सुधारणा यासाठीच्या लढाईचा झेंडा उभारून, काराकस आणि इतर प्रमुख शहरांवर चालना सुरू केली, सक्रिय सरकारला गडबडीत काढण्यासाठी.
युद्धाच्या प्रारंभात, दोन्ही बाजूंनी मोठे नुकसान झाले. लिबरल बलांनी सुरुवातीच्या टप्प्यात काही प्रगती केली, अनेक शहर ताब्यात घेतले, तथापि कंसर्वेटिव्हजण सुद्धा दृढता आणि संघटन दर्शवली. 1860 मध्ये युद्ध तीव्र झाले, जेव्हा सरकारी सैन्यांनी उलटावा केला, आणि परिस्थिती लांबच्या संघर्षात फिरली.
युद्धातील एक महत्त्वाचे युद्ध म्हणजे उरेबोची लढाई, जी 1860 मध्ये झाली. ह्या लढाईने संघर्षातील सर्व भयावहता प्रदर्शित केली, जेव्हा दोन्ही बाजूंनी सामूहिक हल्ला करण्याची रणनीती वापरली. या लढाईत दोन्ही बाजूंनी गंभीर नुकसानभोगले, तथापि कंसर्वेटिव्ह महत्त्वाच्या प्रदेशांवर नियंत्रण ठेवण्यात यशस्वी झाले.
युद्धाच्या दरम्यान, दोन्ही बाजूंनी देशाबाहेर समर्थन शोधले. लिबरलचा काही समर्थन अमेरिकेकडून आणि इतर लिबरल देशांकडून मिळाला, तर कंसर्वेटिव्ह स्पेन आणि इतर युरोपीय राज्यांकडून समर्थन मिळवण्यात सक्षम झाले, जे लिबरल विचारांच्या प्रसाराने चिंतित होते. या आंतरराष्ट्रीय हस्तक्षेपाने संघर्ष अधिक गुंतागुंतीचा झाला आणि तो अनेक वर्षे चालला.
1863 मध्ये युद्ध समाप्त झाले, कार्टोडेने शांतीची एक घोषणा केली. ह्या शांतता कराराचा परिणाम दीर्घ चर्चांच्या आणि दोन्ही बाजूंच्या दीर्घ संघर्षाच्या थकवलेल्या स्थितींमध्ये झाला. ह्या कराराने युद्ध थांबवले, परंतु वेनेझुएलासमोरील मूलभूत समस्यांचा निपटारा केला नाही. कंसर्वेटिव्हांचे नियंत्रण चालू राहिले, पण देश गंभीरपणे विभागला राहिला.
दुसऱ्या नागरी युद्धाचे वेनेझुएलावर विनाशकारी परिणाम झाले. देशाची अर्थव्यवस्था मोठ्या प्रमाणावर हडपली गेली, ग्रामीण जनसंख्या उपासमार आणि गरिबीत तडफडली, अनेक शहर नष्ट झाले. हजारो लोकांचे जीव गेले आणि अनेक कुटुंबांना जगण्याची साधने उर्वरित राहिली. राजकीय अस्थिरता देशाचा पाठलाग करत राहिली, आणि लवकरच नवीन संघर्ष वाढू लागले.
युद्ध संपले तरी, त्याचे परिणाम अनेक वर्षे जाणवले गेले. लिबरल आणि कंसर्वेटिव्ह यांच्यातील विभाजन चालू राहिले, आणि समाजात ताणतणाव वाढत गेला. यामुळे पुढील दशकांमध्ये नवे संघर्ष आणि नागरी युद्धे उद्भवली. अखेरीस, वेनेझुएलाला पुन्हा नवीन बदल आणि राजकीय धक्का देण्याच्या कडेला पोहचले.
वेनेझुएलामध्ये दुसरी नागरी युद्ध (1859-1863) ह्या देशाच्या इतिहासात एक गहन ठसा ठेवून गेली. हि एक महत्त्वाचा टप्पा बनली पुढील बदल आणि संघर्षांच्या मार्गावर. ह्या युद्धाने दर्शविले की आंतरिक मतभेद विनाशकारी परिणामांवर कसे परिणाम करू शकतात, आणि देशाला असे काही धडे शिकवले आहेत, जे तो त्या इतिहासभर लक्षात ठेवेल. ह्या कालखंडाचे समजणे आवश्यक आहे वेनेझुएलामध्ये घडलेल्या जटिल राजकीय व सामाजिक प्रक्रियांना समजून घेण्यासाठी.