تاریخی انcyclopedia
د فرانسې پخوانۍ تاریخ یو پراخ دوره نیسي، چې له پری تاریخ دوره څخه پیل کیږي او تر هغه وخت پورې چې سیمه د روم سلطنت برخه شوه، پای ته رسیږي. دا د کلتور، ټولنیز او سیاسي جوړښتونو د جوړیدو زمانه ده چې وروسته د فرانسوي دولت او د اجنبی هویت په پراختیا باندې اغیزه کوي. د نن ورځې د فرانسې پراختیا کې مختلف قومونه شتون لري، او هر یو یې په تاریخ کې خپل سرښندنه پریښودلې ده.
د نن ورځې د فرانسې په سیمه کې ارکئولوژستانو د پخوانیو خلکو د ژوند ډیری نښې وموندلې. د پلېولیتیک غارونه، لکه د سويلي فرانسې مشهور غار لاسکو، د کلا کولو نقاشیو سره، چې شاوخوا 17،000 کاله مخکې د زېږیدو نېټې ته اړه لري. دغه نقاشۍ وحشي ځناورو او د ښکار صحنې انځوروي چې ښیي چې د هغه وخت خلک ښکارګر او ټولونکو و.
په میزولیت کې، چې شاوخوا 10،000 کاله مخکې د زېږیدو نېټې ته اړه لري، د خلکو په ژوند کې مهم بدلونونه رامنځته شول. دوی د زراعت او میشت ژوند زده کړه پیل کړه. نیولیتیک کلتورونه، لکه د وندق کلتور، وتلې میګالیتونه پریښودل، لکه منظرې او دالمین، چې لا هم د فرانسې په سیمه کې لیدل کیږي.
په اول زریزه کې د زېږیدو مخکې په فرانسې کې د کلتیک قبیلې استوګنه وکړه چې د ګالو کلتور او ټولني بنسټ جوړوي. کلتونه د فلز کار کولو، کټ کړئ او سوداګرۍ کې د خپلو مهارتونو لپاره پیژندل شوي وو. هغوی پیچلي ټولنیز جوړښتونه جوړ کړل، چې پکې مشرۍ او قبیلوي ائتلافونه شامل وو.
ګالو د بېلابېلو قبیلو څخه جوړ و، لکه بیلج، اکویتاني او ګالی، هر یو یې خپل دودونه او ژبه درلوده. کلتونه د "راپورته" په نامه د ابتدایی لیکنې کارول کوله، مګر د دې کارونې لپاره ټاکل شوي محدود وو او د پوهې دویدن اصلي لاره شفاهي دود جوړه شوه.
په 58 کاله مخکې د زېږیدو کال کې، جولی سیزر د ګالو فتح کول پیل کړل چې تر 50 کاله مخکې د زېږیدو پورې دوام وکړ. د ګالی جګړو په پایله کې، ګالو د روم سلطنت سره یوځای شو او په څو ولایتونو وویشل شو، چې پکې ناربون ګالو، لوګدون ګالو او نور شامل وو. رومیانو خپل کلتوري، سیاسي او اقتصادي سیسټمونه سره یوځای راوړل، چې دا د سیمې په خلکو کې مهم بدلونونه راولي.
د رومي حاکمۍ لاندې، ګالو د پام وړ ودې ته رسیدلی. بنسټیزه جوړښت وده کوي: سړکونه، آکویډکونه او ښارونه جوړ شول. ډېرې ګالۍ ښارونه، لکه لیون، آرل او نيم، مهم سوداګریز مرکزونه شول. رومي کلتور د محلي خلکو په ژوند باندې ژور اغیزه وکړه، او ډېرو ګالیو لاتین ژبه او رومي دودونه غوره کړل.
د عیسوی پېړۍ په لومړۍ پیړۍ کې، مسيحيت د ګالو په سیمه کې خپور شو. په لومړي سر کې، عیسوی ټولنې د لوی ښارونو لکه لیون او آرل کې رامنځته شوې. په 313 کال کې، عیسویت رسمي درجه ترلاسه کړه کله چې امپراطور کانسټانټین لوی د میلان فرمان صادر کړ چې د عقیدې د آزادۍ تضمین ورکوي.
د مسيحيت د خپریدو سره، د بشپړتیا او رهبانګیو یادونه وشوه، چې د تعلیم او کلتور په ترویج کې مهم رول لوبوي. مسيحیت همداسې په ټولنیزو او سیاسي جوړښتونو باندې اغیزه وکړه، او د محلي مشرانو او حکامو ګڼ شمېر عیسویت د دولت دین په توګه قبول کړ.
په پنځمې پېړۍ کې، د لویدیځ روم سلطنت د سقوط وروسته، په ګالو کې مختلف وحشي سلطنتونه رامنځته شول. ګوتی، فرانکیان او نور قبیلې د پخواني سلطنت د سیمه کې استوګنې او خپلې حکومتونه تاسیس کول پیل کړل. فرانکیان، د پادشاه کلودویګ تر قیادت لاندې، یو ځواکمن سلطنت تاسیس کړ چې د راتلونکي فرانسې بنیادی اساس شو.
په دې دوره کې فیوډالي سیسټم رامنځته شوی و، چې د حاکمو او د هغوی د تابعینو تر منځ د وفادارۍ اړیکو پراساس و. دا نظام د یوه ټولنیز جوړښت پیل شو چې د څو پیړیو لپاره پاتې شو او د دولت د پراختیا باندې اغیزه وکړه.
په اتمه پېړۍ کې، د فرانک سلطنت د کنگ کارل لوی د حکومت کچې ته ورسي، چې په 800 کال کې د لویدیځ روم سلطنت امپراتور وټاکل شو. د هغه حکومت د لویدیځې اروپا لویه برخه متحد کړه او د منځنیو پیړیو لپاره د دولت لپاره بنسټ جوړ کړ. کارل لوی د مسيحيت د خپریدو ملاتړ وکړ او د تعلیم او کلتور وده یې کړې.
د کارل لوی د مړینې وروسته په 814 کال کې، د هغه امپراتوري د هغه د لمسيانو ترمنځ وویشل شوه، چې نوې شخړې او د واک لپاره مبارزې رامنځته شوې. ورو ورو سرحدونه او سیاسي جوړښتونه رامنځته شول چې د راتلونکي فرانسې د بنسټ جوړولو اساسي جوړښتونه شول.
د فرانسې پخوانۍ تاریخ یوه پیچلې او څو اړخیزه پروسه ده، چې مختلف کلتورونه او تمدنونه په جوړه کې تداخل لري. د پری تاریخ څخه تر قوي فرانکي دولت جوړونې پورې، دغه دوره د هیواد په راتلونکی پرمختګ باندې بنسټ کېښود. د پخواني فرانسې میراث اوس هم پر عصري ټولنې او کلتور باندې اغیزه لري، او د دې دورې زده کړه د فرانسې د هویت پوهه لپاره مهمه ده.