دانشنامه تاریخی
تاریخ باستانی فرانسه دوره وسیعی را شامل می‌شود که از دوران پیش‌تاریخی آغاز و به زمانی که این سرزمین بخشی از امپراتوری روم شد، پایان می‌یابد. این دوره‌ای است که در آن فرهنگ، جامعه و ساختارهای سیاسی شکل گرفته‌اند و در ادامه بر توسعه دولت فرانسه و هویت آن تأثیر گذاشته‌اند. در سرزمین فرانسه امروزی قبایل مختلفی زندگی می‌کردند و هر یک از آن‌ها ردپایی از خود در تاریخ این کشور به‌جای گذاشتند.
در سرزمین فرانسه امروزی، باستان‌شناسان آثار متعددی از زندگی انسان‌های باستانی کشف کرده‌اند. غارهای پارینه‌سنگی، مانند غار مشهور لاسکو در جنوب فرانسه، حاوی نقاشی‌های سنگی هستند که به حدود 17,000 سال قبل از میلاد تعلق دارند. این نقاشی‌ها حیوانات وحشی و صحنه‌های شکار را به تصویر می‌کشند که نشان می‌دهد انسان‌های آن زمان شکارچیان و گردآورندگان بوده‌اند.
در دوره میان‌سنگی که حدود 10,000 سال قبل از میلاد آغاز شد، تغییرات قابل‌توجهی در شیوه زندگی انسان‌ها رخ داد. آن‌ها شروع به توسعه کشاورزی و زندگی دائمی کردند. فرهنگ‌های نئولیتیک، مانند فرهنگ وندالیسم، یادگاری‌هایی از خود به‌جا گذاشته‌اند، مانند سنگ‌های بزرگ و دولمن‌هایی که هنوز هم در سرزمین فرانسه قابل مشاهده‌اند.
در هزاره اول قبل از میلاد، قبایل سلتی در سرزمین فرانسه مستقر شدند و اساس فرهنگ و جامعه گالیا را تشکیل دادند. سلتی‌ها به خاطر مهارت‌های خود در فلزکاری، سرامیک و تجارت شناخته شده بودند. آن‌ها ساختارهای اجتماعی پیچیده‌ای را ایجاد کردند که شامل رهبری و اتحادیه‌های قبیله‌ای بود.
گالیا از قبایل متعددی مانند بلژی‌ها، آکیتان‌ها و گالی‌ها تشکیل شده بود که هر کدام دارای سنت‌ها و زبان‌های خاص خود بودند. سلتی‌ها از خطی ابتدایی به نام «صعودی» استفاده می‌کردند، اما کاربرد آن محدود بود و روش اصلی انتقال دانش، سنت شفاهی باقی ماند.
در سال 58 قبل از میلاد، ژولیوس سزار شروع به فتح گالیا کرد که تا سال 50 قبل از میلاد ادامه داشت. به دنبال جنگ‌های گالیایی، گالیا به امپراتوری روم ملحق شد و به چندین استان تقسیم گردید، از جمله گالیای ناربون و گالیای لوگدون. رومی‌ها با خود سیستم‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی خود را آوردند که منجر به تغییرات قابل‌توجهی در زندگی مردم محلی شد.
تحت سلطه رومی‌ها، گالیا شاهد رشد قابل‌توجهی بود. زیرساخت‌ها توسعه یافت: جاده‌ها، آب‌نماها و شهرها ساخته شدند. بسیاری از شهرهای گالی، مانند لیون، آرل و نیس، به مراکز مهم تجاری تبدیل شدند. فرهنگ رومی تأثیر عمیقی بر مردم محلی داشت و بسیاری از گالی‌ها زبان لاتین و آداب و رسوم رومی را پذیرفتند.
در قرن اول میلادی، مسیحیت در سرزمین گالیا شروع به گسترش کرد. در ابتدا، جوامع مسیحی در شهرهای بزرگ مانند لیون و آرل شکل گرفتند. مسیحیت در سال 313 میلادی وضعیت رسمی گرفت، زمانی که امپراتور کنستانتین بزرگ فرمان میلان را صادر کرد که آزادی مذهبی را تضمین می‌کرد.
با گسترش مسیحیت، اسقف‌نشین‌ها و صومعه‌هایی ظهور کردند که نقش مهمی در آموزش و فرهنگ ایفا کردند. مسیحیت همچنین بر روی ساختارهای اجتماعی و سیاسی تأثیر گذاشت و بسیاری از رهبران محلی و حکام شروع به پذیرش مسیحیت به‌عنوان دین دولتی کردند.
در قرن پنجم، پس از سقوط امپراتوری غربی روم، پادشاهی‌های مختلف بربری در سرزمین گالیا شکل گرفتند. گوت‌ها، فرانک‌ها و سایر قبایل شروع به فتح و تأسیس حکومت‌های خود در سرزمین سابق امپراتوری کردند. فرانک‌ها تحت رهبری پادشاه کلودوئیک، یک پادشاهی قوی تأسیس کردند که پایه‌گذار فرانسه آینده شد.
در این دوره، سیستم فئودالی شکل گرفت که مبتنی بر روابط وابستگی بین شاهزاده‌ها و وابستگانشان بود. این نظام به‌عنوان پایه‌ای برای ساختار اجتماعی مطرح شد که قرن‌ها ادامه داشت و بر توسعه دولت تأثیر گذاشت.
در قرن هشتم، پادشاهی فرانک در زمان سلطنت شارلمانی به اوج خود رسید، که در سال 800 به‌عنوان امپراتور امپراتوری غربی روم تاج‌گذاری شد. سلطنت او نشان‌دهنده اتحاد بخش عمده‌ای از غرب اروپا و شکل‌گیری پایه‌های یک دولت قرون وسطایی بود. شارلمانی به گسترش مسیحیت کمک کرد و از توسعه آموزش و فرهنگ حمایت کرد.
پس از مرگ شارلمانی در سال 814، امپراتوری او میان نوه‌هایش تقسیم شد که منجر به بروز درگیری‌ها و مبارزات قدرت جدیدی گردید. به‌تدریج مرزها و ساختارهای سیاسی شکل گرفتند که پایه‌گذار فرانسه آینده شدند.
تاریخ باستانی فرانسه یک فرآیند پیچیده و چندلایه است که در آن فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف با هم‌پیوسته‌اند. از دوران پیش‌تاریخی تا تشکیل یک دولت قدرتمند فرانکی، این دوره پایه‌گذار توسعه آینده کشور بوده است. میراث فرانسه باستانی همچنان بر جامعه و فرهنگ معاصر تأثیر می‌گذارد و مطالعه این دوره برای درک هویت فرانسه امروز مهم است.