تاریخی انcyclopedia
د اروپایانو راتګ په غانې او وروسته استعمار د دې هېواد په تاریخ کې کلیدي شیبې وې چې د دې ټولنیز-اقتصادي جوړښت او کلتوري میراث کې يې بنسټیز بدلونونه راوستي. دا دوره د ۱۵ کلیزې له پای څخه تر ۲۰ کلیزې پورې ده، کله چې غانې د افریقا له لومړیو هېوادونو څخه شوه چې خپلواکي یې ترلاسه کړه.
له اروپایانو سره لومړی اړیکه د ۱۵ کلیزې په پای کې رامنځته شوه، کله چې پرتګالي مکتشفین د لویدیځ افریقا ساحل په پلټنه کې ول. په ۱۴۷۱ کال کې پرتګاليانو د اوسني اکرا ښار سیمې ته لاړل، د محلي قبایلو سره سوداګریزې اړیکې رامینځته کړې. دوی د دې سیمې په خورا کچ کې د زرو په لټه کې ول.
پرتګالیانو د سوداګرۍ لپاره مضامین او قلعې جوړې کړې، چې دا په سیمه کې د راتلونکي استعمار لپاره بنیاد و. مګر دوی یوازې اروپایان نه وو چې د غانې شتمنیو ته لیواله ول؛ ژر وروسته نورې ځواکونه، لکه هالنډ، بریتانیا او فرانسه ودرېدل.
د زرو او نورو سرچینو، لکه د فیل د غاښونو او مسالو سوداګري د غانې اقتصاد یوه مهمه برخه شوه. اروپا چې د دې توکو اړتیا درلوده، د سوداګرۍ لپاره غوښتنه رامنځته کړه، چې د سوداګرۍ پرمختګ ته یې زمینه برابره کړه. د دې له امله محلي مشران او حاکمان د اروپایانو سره اتحادونو جوړولو ته پیل وکړ، چې د دوی ځواک او نفوذ ته یې ځواک ورکړ.
خو دا بهیر هم د داخلي شخړو لامل وګرځېد، ځکه چې د سیالي کوونکو قبیلو د سوداګرۍ لارې کنټرول لپاره هڅه کوله، چې د اروپایانو سره سوداګرۍ څخه ګټه پورته کړي. دې پیښو د قبایلي جګړو او شخړو زیاتوالی راوست.
د ۱۶ کلیزې په نیمایي کې د امریکا په نړیواله کچه د غلامانو پر زیاتیدونکي تقاضا د اتلانتیک د غلامۍ سوداګري پیل شوه. اروپایانو د غلامانو د پلورلو کې فعاله ګډون پیل کړ، چې د محلي ټولنو باندې تخریبي اغیزه وکړه. ډیری خلک ونیول شول او امریکا ته ولېږدول شول، چې د محلي اقتصادونو او کلتورونو لپاره یې ډیره کمزوري رامنځته کړه.
د غلامۍ سوداګري هم په سیمه کې د تاوتریخوالي او بې ثباتۍ نوي کچې ته وده ورکړه، ځکه چې قبیلې پخپله د خلکو نیولو لپاره شکار کوله. دا د غانې ټولنیز جوړښت او کلتوري میراث لپاره اوږدمهاله پایلې درلودې.
په ۱۸ کلیزه کې، بریتانویانو په تدریجي ډول په دې سیمه کې خپل نفوذ ټینګ کړ. دوی د کلیدي سوداګریزو لارو کنټرول په غاړه واخیست او په محلي سیاست کې یې خپلې نظریې قوي کړې. په ۱۸۲۱ کال کې، بریتانویانو په رسمي توګه د گولډ کاسټ کنټرول په غاړه واخیست چې دوی یې غانې بلل.
د بریتانوي استعمار د محلي ټولنې په ژوند باندې ژور اغېز درلود. حکومت نوي قوانین او موسسې معرفي کړې چې د دودیزو حکومت او مالیاتو formas بدل کړل. دا د محلي نا رضايتۍ لامل وګرځېد، چې حاکمانو د استعمارۍ رژیم پر وړاندې مقاومت وکړ.
د بریتانوي کنټرول لاندې د غانې اقتصاد بدل شو. استعمارۍ اداره د صادراتي زراعت محصولات، لکه کاکاو او د پام روغنی ته پام واړاوه، چې د دودیزو د کاروبار چلند اغېز لري. محلي بزګرانو اړ شوي چې د نوي اقتصادي شرایطو سره سمون ولري، چې ټولنیزې او اقتصادي تناقضات یې رامنځ ته کړي.
برسیره پر دې، تعلیم او صحي خدمات د استعمارۍ ادارې د هڅو له مخې تر لاسه شول، چې دا اکثره وخت د پوهیدو فرهنګ غوښتنه لرله او د اروپایي ارزښتونو او معیارونو په رامنځته کولو متمرکز وو.
په دې حال کې چې د استعمار حکومت د غانې پر محلي خلکو باندې فوق العاده اغیزه درلوده، محلي خلکو د خارجي اشغال پر وړاندې فعال مقاومت وکړ. د نولسمې پیړۍ په پای کې، uprisingونه پیل شول، لکه د ۱۹۰۰ کال د آسنټې شورش، کله چې محلي حاکمان او قبایل د استعمارې حکومت پر وړاندې راپورته شول. دا راپورته کول، که څه هم پکې وځپل شول، د خپلواکې مبارزې سمبول وګرځېد.
مقاومت د استعمار دورې په ټولو مراحلو کې دوام وکړ او په ۲۰ کلیزه کې د خپلواکې غوښتنې لپاره د سیاسي مبارزاتو رامنځته کېدو په پایله کې پای ته ورسېد.
د دویمې نړیوالې جګړې وروسته، د غانې کې د خپلواکۍ غوښتنې غورځنګونو نوره پیاوړتیا ولیدله. په ۱۹۴۷ کال کې د غانې کنگریس ګوند تاسیس شو، چې د سیاسي حقوقو او خپلواکې لپاره یې مبارزه وکړه. د دې غورځنګ مشران کوامه نکرومه او نور ملي مشران ول چې د سیاسي استقلال غوښتنه یې کوله.
په ۱۹۵۷ کال کې، غانې د استعمار حکومت څخه آزادیده، چې د قاره نورو هېوادونو لپاره د الهام یوه نمونه شوه. غانې د نکرومه تر مخې د اقتصاد او ټولنیز جوړښت د پرمختګ لپاره اصلاحات پیل کړل.
د اروپایانو راتګ او د غانې استعمار د دې تاریخ په ټولو مراحلو کې تعریفوونکې شیبې وې، چې د ټولنیز-اقتصادي او کلتوري منظرنامې کې جدي بدلونونه راولي. سره له دې چې استعمار د تخریبي اغیزو لرونکی و، د غانې خلکو وتوانیدل چې یو ځای شي او خپلواکي ترلاسه کړي، چې د ځان ټاکلو او د هېواد په پرمختګ کې یوه مهمه ګام و.