تاریخی انcyclopedia
د ایرلند منځنۍ پیړۍ یوه دوره ده چې د پنځمې پیړۍ څخه پیل کیږي او د شلمې پیړۍ په شمول له زرکلونو پورته غزیدلی. دا دوره د ټولنیزو، کلتوري او سیاسي بدلونونو، او همداراز د کورنۍ او بهرني دښمنانو ترمنځ شخړو لخوا مشخص کیږي. د نرمان د نیولو پیښه چې په دولسمه پیړۍ کې وشوه د ایرلند د راتلونکي او د انګلستان سره د هغې اړیکو په برخه کې یو له کلیدي پیښو څخه وه. په دې مقاله کې به موږ د ایرلند د منځنیو پیړیو تاریخ او د نرمان د نیولو مهم اړخونه وګورو.
په منځنیو پیړیو کې ایرلند یوه پیچلې سیاسي جوړښت درلود چې د نسل او قبیلې سیستمونو پراساس و. ټولنه د کلس ته وویشل شوه، چې د مشرانو او پاچاهانو لخوا اداره کیده. هر کلا خپل دودونه، دودونه او سرحدونه درلودل.
کلس د ټولنیز سازمان اصلي واحدونه وو. هر کلا خپلې مشرتابه درلوده چې د خپلو خلکو د خوندیتوب او ادارې مسوولیت درلود. مهمې پاچاهۍ یې ولاد، لینسټیر، ماینستر او کوناخټ شاملې وې. دا پاچاهۍ ډیرې وختونه د شخړو په حالت کې وې، چې د قدرت او سرحدونو لپاره مبارزې ته یې وده ورکړه.
د منځنیو پیړیو ایرلند همدارنګه د خپل کلتور او هنر لپاره مشهور و. د شفاهي دودونو پراختیا، په ځانګړې توګه شاعري او موسیقي، چې د ټولنې په ژوند کې مهم رول درلود. مانسټري د زده کړې او کلتور مرکزونه شول، چیرې چېAncient texts and artworks, such as the "Book of Kells," were preserved.
په پنځمې پیړۍ کې د مقدس پاتریک لخوا ایرلند ته د مسیحیت راوستلو سره د ټولنې په جوړښت کې مهم بدلونونه راغلل. مسیحي کلیسا د خلکو په ژوند او سیاسي پروسو باندې تاثیر لرونکی بنسټ و.
مانسټري، لکه کلونمک نویس او تیر-لې، نه یوازې د روحاني ژوند مرکزونه بلکې د زده کړې مرکزونه هم شول. راهبان د قدیم متنونو په کاپي کولو او ساتلو او همداراز د نوي نسلونو د ښوونې لپاره کار کاوه. دغه مانسټري کلتور د مسیحیت په پراختیا او د ایرلند بېلابېلو سیمو ترمنځ د اړیکو پیاوړتیا کې مرسته وکړه.
باوجود د دې، د مسیحیت راوستلو له امله د محلي خلکو دودونو سره شخړې پیدا شوې. د خلکو د باورونو ګڼ شمېر عناصر د مسیحي عمل سره ادغام شول، چې د سینکریتیکم منځته راوستنې سبب شو او د ایرلنډ د کلتوري پیژندنې یوې برخې ساتلو کې مرسته وکړه.
د ایرلند نرمان د نیول په ۱۱۶۹ کال کې پیل شول، کله چې د رچارد دی کلون په مشری یوه ډله نرمان سوارانو، چې د محلي پاچا په بلنه راغلي وو، د ایرلند پر ساحو کښته شول. دا پیښه د هیواد په تاریخ کې یوه مهمه ګام و.
د نرمان د نیولو یوه اساسي دلیل د ایرلند داخلي بې وحدتۍ وه. د کلسونو او پاچاهیو ترمنځ شخړو د هیواد د کمزورتیا سبب شو، چې له امله یې د بهرنیو مداخلتونو لپاره د زیان منونکو والو ځای شو. نرمان چې د خپل سرحد او شتمنیو د پراخولو په لټه کې وو، ایرلند ته د نیولو او کُلونی د جوړولو موقع وګورله.
د لومړني کښته کېدو وروسته نرمان د سیمو نیولو او د خپلو کلاګانو جوړولو پیل وکړ. د کلس په جګړه او د امان په جګړه کې د نرمان د نیولو مهمې نقطې وې، چې د نرمان لپاره په ایرلند کې د خپل موقف د پیاوړي کولو لامل شوې. تر ۱۱۷۱ کال پورې د انګلستان پاچا هنری II خپل ځان د Ирلنډ پاچا په توګه اعلان کړ، چې د جزیرې کې د انګلستان حاکمیت پیلامه وه.
د نرمان د نیولو اوږدمهاله تاثیرات د ایرلند په برخو کې د سیاسي جوړښت، ټولنیز سازمان او کلتوري ژوند کې بدلونونه راوړي.
نرمان یوه نوې اشرافیت رامنځ ته کړه چې نیول شوي سیمې یې اداره کړې. دا د محلي ایرلینډ کلسونو او نرمان تلونکو ترمنځ شخړې رامینځته کړې. سیاسي سیستم د بدلون لور ته لاړ، او ډیر دودیزې غونډالونه د خطر سره مخ شوي.
د ټولنیزې جوړښت هم بدلون وموند. نرمان تلونکو خپلې دودونه او قوانین راوړل، چې د ټولنیز سازمان او د بېلابېلو ګروپونو ترمنځ د اړیکو په برخه کې بدلون راوست. محلي ایرلینډیان اکثرا د تابعیت حالت ته راوستل شوي، چې د ټولنیز فشار رامنځ ته کولو لامل شو.
کلتوري بدلونونو هم پام وړ وو. نرمان نوی ژبه، دودونه او دیني عملونه راوړل چې له محلي دودونو سره ګډ شول. دا د کلتوري سینکریتیکم رامنځته کولو لامل شو، چې د منځنیو پیړیو په ایرلند کې یو ځانګړی خوی جوړ کړ.
د ایرلند منځنۍ پیړۍ او د نرمان د نیولو دورې یوه پيچلې او څو اړخیزه دوره ده چې د هیواد په راتللونکې باندې ژور اثر ولري. د مسیحیت راوستل، د نیولو له امله سیاسي او ټولنیز بدلونونه د ایرلند د پیژندنې لپاره یو ځانګړی تنظیم رامنځته کړ. دغه دوره د ایرلند په تاریخ کې د جلا نښه پریښوده او د اوسني ټولنې د مطالعې او مباحثې موضوع پاتې ده.