تاریخی انcyclopedia
دویم نړیوال جنګ، چې له ۱۹۳۹ تر ۱۹۴۵ پورې یې ټولې نړۍ ته پراختیا ورکړه، پر کوچنیو هیوادونو لکه آئس لینډ باندې مهم تاثیر وکړ. سره له دې چې آئس لینډ پخپله د جنګ په عملیاتو کې په مستقیم ډول برخه نه درلوده، دا د لویا قدرتونو د ستراتیژیکو ګټو په تقاطع کې و، چې د دې د اشغال او ټولنیز او اقتصادي جوړښت د بدلون لامل شو. په دې مقاله کې به موږ وګورو چې جنګ څنګه آئس لینډ ته رسیدلی، د دې اشغال، پایلې او د ټولنې پر وړاندې تاثیرات یې څرنګه وو.
د دویم نړیوال جنګ پر مهال آئس لینډ یوه ازاده سلطنت وه چې د ډنمارک سره په اتحادیه کې وه. له ۱۹۱۸ کال څخه آئس لینډ اوټونومۍ درلوده، مګر په سیاسی مسایلو کې له ډنمارک پورې تړاو درلود. دا حالت ځینې ستونزې رامنځته کړې، ځکه چې کوچنی هیواد له محدودو منابعو سره نه شو کولی چې خپله باندنۍ سیاست بشپړاً کنټرول کړي.
کله چې جنګ په ۱۹۳۹ کال کې پیل شو، ډیری آئس لینډیان د ویره او نامعلومۍ احساس درلود. جغرافیایي توګه د اروپا او شمالي امریکا ترمنځ موقعیت درلود، آئس لینډ ستراتیژیک اهمیت درلود، چې له نازۍ جرمني او برتانیې دواړو لخوا توجه جلب کړه.
په ۱۹۴۰ کال کې، د جنګ د پیل وروسته ټروم ورځو، نازۍ جرمني د ډنمارک اشغال کړه. دا پیښه په آئس لینډ کې جدي تشویش ایجاد کړ، ځکه چې هیواد ممکن په جرمني قواوو د راتلونکې هدف وګرځي. د دې په ځواب کې، په ۱۹۴۰ کال کې برتانیې په ۱۰ مې نېټه د آئس لینډ د نیولو پرېکړه وکړه ترڅو د ممکنه جرمني اشغال مخه ونیسي.
برتانیې خپل جنګي ځواکونه په آئس لینډ کې ښکته کړل، او اشغال د پام وړ مقاومت پرته پیل شو. آئس لینډیان د برتانیوي قواوو ته د مدافعینو په توګه کتل، مګر ډیری یې د ځمکنۍ واک لېوالتیا له لاسه ورکولو په اړه نارضایتي احساس کول. د برتانیې نظامي شتون د پوځ او ملکي کارکوونکو شمیر زیاته کړه، چې د محلي اقتصاد او ټولنې جوړښت بدل شو.
د اشغال وروسته آئس لینډ د برتانیوي قواوو لپاره یوه مهمه ستراتیژیک موقعیت و. د خپلې سیمې په مرسته، برتانیه کولی شوه چې د شمالي اتلانتیک کنټرول وساتي او د شمالي امریکا او اروپا ترمنځ اړیکې یقیني کړي. دې د نظامي وسایطو د زیرمه کولو او اساساتو جوړولو لامل شو.
همځمینه، اشغال د آئس لینډ د خلکو په ژوند کې بدلونونه رامنځته کړل. برتانیوي قواوو د خوراکي توکو او نورو منابعو ته اړتیا درلوده، چې دا د محلي اقتصاد پر ودې کې مرسته وکړه. محلي کروندګر د بهرنیو جنګي ځواکونو اړتیاوو پوره کولو لپاره زیاتې تولیدات پیل کړل. دې سوداګرۍ او تجارت ته وده ورکړه.
په ۱۹۴۱ کال کې، د نازۍ جرمني له لورې خطرونو د زیاتیدو سره، برتانیې په آئس لینډ کې د کنټرول د سپارلو پرېکړه وکړه. دا پرېکړه د دې لپاره شوې چې برتانیوي قواوې نورې جبهې ته د مبارزې لپاره آزادې کړي. په ۱۹۴۱ کال کې امریکايي سرتېرو آئس لینډ ته ورسیدل، او له دې وروسته امریکایي اشغال پیل شو.
امریکايي نظامي شتون د برتانیوي په پرتله پراخ و، او تر ۱۹۴۳ پورې په آئس لینډ کې شاوخوا ۴۰،۰۰۰ امریکايي سرتېري موجود و. هغوی یوازې ملي امنیت یقیني نه کړ، بلکې د هیواد اقتصادي وده کې هم مرسته وکړه. محلي اوسیدونکي په امریکايي اساساتو کې کار کاوه او تنخوا ترلاسه کوله، چې د ژوند د سطحې پر لوړیدو کې مرسته وکړه.
اشغال هم د آئس لینډ په ټولنه باندې تاثیر درلود. ښځې په اساسیونو او تجارت کې کار پيل کړ، چې د ټولنې په دودیزو رولونو کې بدلون ته لار هواره کړه. دا د لوی جنسیتي برابري لومړی ګام و چې د جنګ وروسته د آئس لینډ سیاست یوه مهمه برخه شوه.
سره له دې، اشغال هم د آئس لینډیان په منځ کې نارضایتي رامنځته کړه. ځینې اوسیدونکي د بهرنیو کنټرول او ملي واک د له لاسه ورکولو په اړه نارضایتي درلوده. دا تناقض د جنګ له پای ته رسېدو وروسته په خاص ډول جدي شو، کله چې آئس لینډیان غواړي خپل استقلال بیا ترلاسه کړي او لکه یو ملت خپلې حقونه تاید کړي.
د دویم نړیوال جنګ د پای ته رسېدو په ۱۹۴۵ کال کې، آئس لینډ یو ځل بیا په یوه دوراه کې و. متحده ایالاتو، چې هیواد پریښوده، د خود ډېرو اساساتو او تاسیساتو سره پاتې شول، مګر آئس لینډ ته په رسمي توګه د ځان د آزادۍ ملاتړ نه وکړ. مګر په ۱۹۴۴ کال کې، آئس لینډ خپل استقلال اعلان کړ او جمهوريه شوه.
د جنګ تاثیر د آئس لینډ په اړه متنوع و. اشغال د اقتصاد تقویه او د ټولنې د مدرن کولو لامل شو، مګر همدارنګه د آئس لینډیانو په ذهنيت کې د پښو د پخواست دوره ولیدله. د هیواد په دننه کې د بهرنیو نظامي شتون پوښتنه مهمه شوه، او په ۱۹۴۹ کال کې آئس لینډ NATO ته ورپېښه شوه، چې د خلکو په منځ کې مختلف غبرګونونه رامنځته کړل.
د جنګ او وروسته اشغال له امله، د آئس لینډ اقتصاد د پام وړ بدلونونه ولیدل. د بهرنیو قواوو د غوښتنې له امله تجارتي او تولیدي نوې فرصتونه اوپنیدل، چې د محلي اقتصاد د ودې لامل شو. ډیری آئس لینډیان نوې مهارتونه او پوهه ترلاسه کړل، چې د هیواد د راتلونکي پرمختګ بنیاد شول.
سربیره پر دې، جنګ د آئس لینډیان په سیاسي شعور کې بدلونونه راوستن. خلک د استقلال او خود اختیارۍ د اهمیت احساس پیل کړ. دا پوهه د جنګ وروسته نفوذ په مبارزه کې د واک د ترمیم او د عصري آئس لینډي دولت په تشکیل کې مهمه برخه شوه.
آئس لینډ د دویم نړیوال جنګ په جملو کې د پام وړ بدلونونه ولیدل چې د دې په راتلونکي تاثیر وکړ. د متفقینو لخوا اشغال، اقتصادي وده او د ټولنیزې جوړښت بدلونونه نوي آئس لینډي پېژندګلوي رامنځته کړه. جنګ هم د آئس لینډیانو د استقلال غوښتنې او د خپلواک دولت د جوړیدو لپاره شوق زیات کړ. دا تجربه د آئس لینډ په تاریخ کې یو مهم ګام و او د دې د یو خپلواک دولت په توګه د پرمختګ لپاره اساسي وه.