تاریخی انcyclopedia
کینیډا یوه داسې هیواد دی چې تاریخ یې د مهمو پیښو او شخصیتونو سره شنه، کوم چې د عصري کینیډا ټولنې په جوړولو کې کلیدي ونډه لري. دې تاریخي شخصیتونه مختلف دورې او د ژوند مختلف برخې نمایندګي کوي: د اصلي خلکو نه، د مستعمرې دورې څخه تر عصري استقلال پورې. په دې مقاله کې د مشهورو شخصیتونو یادونه شوې چې میراث یې په کینیډا تاریخ کې نه هیرېدونکی اثر پریښودلی دی.
جان الیګزندر مکډونلډ (1815–1891) — د کینیډا لومړی لومړی وزیر او د کینیډا متحدې کنفیډریشن له بنسټګرو څخه یو. مکډونلډ په 1867 کال کې د څو بریتانوي مستعمراتو یوځای کولو کې کلیدي رول ولوبوله. د هغه سیاسي رهبري د کینیډا دولت جوړولو او پیاوړي کولو کې مهم ګام و. هغه د 1867 نه تر 1873 پورې او بیا د 1878 نه تر 1891 پورې د کینیډا مشري وکړه، او په سیاسي او اقتصادي میدان کې یې مهم میراث پریښود.
مکډونلډ د مرکزی واک پلوی و او د سړکونو جوړولو نظریاتو ته یې پراخه پراختیا ورکړه، چې دا د ترانسپورتي زیربناوي ښه والی او ګډو اړخونو یوځای کولو ته زمینه برابره کړه. د هغه حکومت له متضادیو سره خالي نه و، په شمول د اصلي خلکو د حقونو او د ځمکې شخړو مسایل، مګر د عصري کینیډا دولت جوړولو کې د هغه ونډه نه منل کیږي.
لیسټر ب. پیرسون (1897–1972) — د کینیډا 14 مه لومړی وزیر او د 1957 کال د نوبل سولې جایزې ګټونکی. هغه په نړیواله پالیسي کې مهم رول ولوباوه او د ملګرو ملتونو د سولې د ځواکونو د جوړولو لپاره د خپلو هڅو لپاره پیژندل شوی. د 1963 نه تر 1968 پورې لومړی وزیر په توګه، پیرسون د کینیډا اجتماعي برخه کې مهمې اصلاحات رامنځته کړ، د دولتي روغتیا بیمه، کینیډایي پنشن پروګرام، او د ښوونیزو معیارونو د ښه کولو پروګرام معرفي کړ.
پیرسون د سیاسي بې طرفی ملاتړ کوونکی هم و، چې د کینیډا موقف د نړیوالو اړیکو په برخه کې پیاوړی کړ. د هغه حکومت د لیبرال اصلاحاتو پالیسي ته پراخه وده ورکړه، چې کینیډا یوه ډېره شمولړه او عادلانه ټولنه جوړ کړه.
توماس چارلز فري (1809–1885) د کینیډا یو کاروبار جوړونکی او سیاسي فعال و، کوم چې په کینیډا تاریخ کې ستر رول ولوباوه. هغه د متحده صوبو د کینیډا (چې اوس د کبیک او اونتاريو برخه ده) یو له بنسټګرو څخه و، او د مالي وزیر په ګډون مهم دولتي دندې یې درلودلې.
فري د کینیډا د اوسپنې لارې د جوړولو ملاتړ کوونکی و، چې د هیواد اقتصاد پیاوړي کولو او د هغې داخلي حرکت زیاتولو لپاره مهم ګام و. د هغه کار د 19 مې پېړۍ په ترڅ کې د کینیډا اقتصادي پرمختګ او د نړیواله سطحې کې د هغې موقف پیاوړي کولو کې مرسته وکړه.
توماس جفرسن ویکلز (1871–1945) د کینیډا یو مشہور نظامي او جنګی قوماندان و، چې په لومړۍ او دوهمې نړۍ جنګونو کې مهم رول لوبولی دی. د هغه نظامي لاسته راوړنې کینیډا ته نړیواله پېژندنه ورکړه، او هغه د ملي قهرمان په توګه پیژندل شوی. ویکلز د کینیډا اردو د ستراتیژیکو عملیاتو د جوړلو او مختلفو فرنټو کې جګړو کې کلیدي شخصیت و.
د خپلې خدمت لپاره، ویکلز ګڼ شمیر انعامونه ترلاسه کړل او د خپل هیواد لپاره د مینې او وفادارۍ سمبول شو. جنګ او د هغه فعالیتونه د کاناډایي ملي هویت جوړولو کې د دریځونو مهمې نقطې وې.
سوزانا وډز (1873–1953) د کینیډا تاریخ کې یوه له تر ټولو اغېزمنو ښځو څخه وه، چې د ټولنیزو خوځښتونو او فمینیزم د پرمختګ پر وړاندې یې نه هیرېدونکی اثر پریښی. هغې د ښځو د رایې حق لپاره جګړه وکړه او په ټولنیز ژوند کې فعاله ونډه واخیسته، چې د ښځو د حقوقو د مبارزې او د کینیډا په شرایطو کې د ښه والي سمبول شوه. وډز د کینیډا د ښځو اتحادیې یوه له بنسټګرو وه او د 20مې پېړۍ په پیل کې د ښځو د خوځښت د پرمختګ کې مهم رول ولوبوه.
د هغې فعالت د ټولنیزو بدلونونو لامل شو، په شمول د ښځو د هیواد په سیاسي ژوند کې د ګډون حق. سوزانا وډز د کینیډا په ټولنه کې د پایښت لرونکو بدلونونو او د بشری حقونو د پرمختګ سمبول شوه.
پیئر ټرودو (1919–2000) — د کینیډا یوه له مشهورو سیاسي شخصیتونو، 15 مه لومړی وزیر چې د 1968 نه تر 1979 پورې او د 1980 نه تر 1984 پورې واکمن و. هغه د فدرالي دولت او کثیر فرهنګی پالیسي ملاتړ کوونکی و، او د رسمي دوه زبانه پالیسي د پلي کولو لپاره یې په فعاله توګه کوشش وکړ، چې د هیواد کې د انګلیسي او فرانسوي دواړو رسمي ژبو موقف پیاوړی کړ.
ټرودو د کینیډا په لیبرال پالیسي او ټولنیزې پرمختګ کې سمبول شو. هغه په روغتیا، تعلیم او د وګړو حقوقو او ازادیو کې مهمې اصلاحات ترسره کړل. د هغه یوه له تر ټولو لویو لاسته راوړنو څخه د کینیډا د حقوقو او ازادیو د چارت پذیرش دی چې په 1982 کې تصویب شو، چې د هیواد کې د بشری حقونو د ساتنې لپاره بنسټیز سند و.
جان کینیډي (1917–1963) د کینیډا په تاریخ کې مهم شخصیت و، سره له دې چې په امریکا کې زېږیدلی و. هغه د کینیډا-امریکا اړیکو د پیاوړي کولو کې مهم رول ولوباوه. کینیډي د خپل ولسمشرۍ په منځ کې کینیډا ته سفر وکړ، چې دا د دوه اړخیزو همکاریو، په شمول د امنیت او اقتصاد په برخه کې زیات تمرکز ورکړ.
که څه هم د هغه ولسمشرۍ په امریکا کې په دردناکه توګه لنډه وه، مګر د هغه کینیډا ته سفرونه او د کینیډا نوښتونو ملاتړ د دواړو هیوادونو ترمنځ د دیپلوماټیکو اړیکو لپاره مهم شیبه وه. کینیډي د سولې همکارۍ غوښتنې سمبول و، چې دا د کینیډا سره د هغه اړیکو کې څرګند شو.
د کینیډا تاریخ د هغو خلکو یادونې پرته بشپړ نه دی چې په دې ځمکه کې له زرګونو کالو راهیسې ژوند کاوه — د کینیډا اصلي خلک. د دې خلکو دودونه او کلتور د کینیډا تاریخ د تنوع او ځانګړتیا په برخه کې مهم سهم اضافه کوي.
د اصلي خلکو استازو، لکه د انویو قبایل، لومړي ملتونه او میټیس، د کینیډا د ملت په جوړونه کې مرسته وکړه. د دوی ترمنځ یوازې مشهور مشرانو ته اشاره کړو، لکه پونټییک، چې په 18 مه پېړۍ کې د بریتانوي حاکمیت پر وړاندې جګړه وکړه، او ټیکومسی، چې مشهور مشر و چې د 19 مه پېړۍ په اوږدو کې د هندي قبایلو د یووالي لپاره وښکیل.
د کینیډا مشهوره تاریخي شخصیتونه د دې هیواد د عصري سیاسي، کلتوري او ټولنیز جوړښت په جوړښت باندې لوی اثر ځلولی دی. په دې کې، د ملی قهرمانانو په توګه، لکه جان أ. مکډونلډ او لیسټر پیرسون، او همدارنګه د لږ پیژندل شویو شخصیتونو یادونه شوې چې د هیواد په جوړونه کې مهم رول ولوباوه. د ژوند په هره دوره کې، دا خلک هغه میراث پریښوده چې لاهم د کینیډا په ټولنه کې ژوند کوي او راتلونکی نسلونه یې هڅوي.