تاریخی انcyclopedia
د کانګو جمهوريت، چې په مرکزي افریقا کې واقع ده، یوه څو ژبنیزه هیواد دی، چې په کې مختلفې ژبني ډلې او لهجې شتون لري. د دغه هیواد ژبني تنوع د دې کلتوري میراث یوه مهمه برخه ده، او همدارنګه د شهروندانو په ورځني ژوند کې مهم رول لري. د کانګو ژبني وضعیت د تاریخي، کلتوري او ټولنیزو عواملو نتیجه ده، چې په کې د استعمار تاثیر، د ګڼو قومي ډلو وجود او د محلي ژبو د ساتنې کوښښ شامل دي. په دې مقاله کې د کانګو مهمې ژبې چې شته، او همدارنګه د دوی رول په ټولنیز او کلتوري ژوند کې څېړل کیږي.
د کانګو جمهوريت رسمي ژبه فرانسوي ده. دا د دغه هیواد د استعمار میراث څرګندوي، ځکه چې کانګو د 1960 په کال کې د خپلواکۍ تر لاسه کولو پخوانۍ فرانسوي مستعمره وه. فرانسوي ژبه په دولتي اداري، زده کړې، رسنیو او بین القومي اړیکو کې په پراخه کچه کارول کیږي. دا د مختلفو قومي ډلو تر منځ د اړیکو لپاره یوه دښتي بیخ جوړوي، چې د مختلفو ژبو پر ګوته خبرې کوي او د دولتي اتحاد په جوړولو کې مهم رول لري.
خو، سره له دې چې د فرانسوي ژبې رسمي مقام دی، دا د هیواد د ډیری اتباعو لپاره د مور ژبه نه ده. فرانسوي ژبه په پراخه کچه د لوړ ټولنیز طبقو ژبه ده او د هغو کسانو لپاره چې د زده کړې او کلتوري منابعو ته لاسرسی لري. په عین حال کې، د هیواد د اکثریت خلکو لپاره محلي ژبې د هغوی د ورځني ژوند او دودیز کلتور کې مهمه ونډه لري.
د کانګو جمهوريت یوه څو ژبنیزه ټولنه ده، چې ترڅنګ د فرانسوي، ګڼ شمیر محلي ژبې کارول کیږي. د هیواد مهمې قومي ډلې کانګو، مــــومبـــوتی، تیکــار، باکا، او نور قومي ټولنې دي، چې په خپلو مادري ژبو خبرې کوي. په هیواد کې له 50 څخه زیاتې ژبې شته، چې مختلفو ژبنیو کورنیو پورې اړه لري، لکه بنوې-کانګا او نور.
يوه له ټولو پياوړو محلي ژبو څخه لېنګالا ده، چې د لینګوا-فرانکا په توګه کارول کیږي، یعنې داسې ژبه چې د مختلفو قومي ډلو غړي پرې خبرې کوي. لېنګالا په شمالي او مرکزي برخو کې په پراخه کچه کارول کیږي، او دې ته په ګوته د همسایه دموکراتیک کانګو جمهوريت کې له رسمي ژبو څخه یوه ده. دا په ورځني ژوند، په بازار کې، د مقاماتو سره په اړیکو او په رسنیو کې کارول کیږي. لېنګالا هم د کانګو د میوزیک یوه ژبه ده، چې دا د دې د پراختیا او د ځوانانو ترمنځ د پېژندنې لپاره مرسته کوي.
یو بل مهم ژبه چې په هیواد کې شتون لري کيتوبا ده، کومه چې هم د جنوبي او مرکزي کانګو تر منځ د بین القومي اړیکو ژبه ده. کيتوبا د ځینو محلي ټولنو کې په پراخه کچه کارول کیږي او په خلکو کلتور کې، په ځانګړې توګه د فولکلور، موسیقي او رقص کې فعاله ده. دا د مذهبي سازمانونو ژبه ده او په لومړي ښوونځي کې د تعلیمي نظام برخه هم ده.
د نورو مهمو محلي ژبو ترمنځ باید د موکونګو، مبونګو، او تمبو ژبې یادونه وشي، چې په مختلفو برخو کې پراخه کارول کیږي. دا ژبې د اړوندو قومي ډلو په کلتور او دودونو کې مهم رول لري. په عین حال کې، دوی د لېنګالا یا کيتوبا په څیر دومره پراخه نه دي، او عمومي ډول د محدودو جغرافیايي سیمو په کې کارول کیږي.
د کانګو ژبني وضعیت د هیواد په اوږدو کې د څو پیړیو ژبني اړیکو نتجیه ده. د فرانسې له خوا استعمار، چې د فرانسوي ژبې پراختیا ته لاره هواره کړه، محلي ژبو او کلتور باندې مهمه اغیزه وکړه. فرانسوي ژبه اداري، تعلیمي او کلتوري ساحو کې نفوذ وکړ، چې له یوې خوا د هیواد د نړیوالې ټولنې سره ادغام ته زمینه برابره کړه، خو له بلې خوا د محلي ژبو د ساتنې او ودې باندې تاثیر وکړ.
د کانګو محلي ژبې اکثره د فرانسوي ژبې عناصرو لري، چې دا د "کریولیزیشن" حالت رامنځته کوي او د دوو کلتورونو د څو پیړیو ګډ ژوند انعکاس کوي. په خپله، فرانسوي ژبه، سره له دې چې په رسمي او تجارتي برخو کې یې یوه مهمه ونډه لري، اکثره له محلي ژبو څخه واژه او تعبیرونه اخلي. دا دوه اړخیزه اغیزه د ځانګړې ژبني رشده تولیدوي، چې په هیواد کې په ورځني ژوند کې لیدل کیږي.
په تېر څو لسیزو کې، د کانګو جمهوريت د هیواد د ژبني وضعیت د ښه کولو لپاره ګامونه اخیستي دي. د دې څانګې یوه مرکزي موضوع د محلي ژبو ودې او ملاتړ دی، د هغو کارول په تعلیم او ټلویزیون کې، او د نوي نسلونو لپاره د ساتنې او پیاوړتیا شرایط رامنځته کول. په ځینو ښوونځیو او پوهنتونو کې پروګرامونه پيل شوي، چې د فرانسوي سربېره د محلي ژبو زده کړه وړاندې کوي. دا د مختلفو قومي ډلو کلتوري هویت ساتلو او ترمنځ تعامل ته وده ورکوي.
سربیره پر دې، په هیواد کې په ځینو سیمو کې، په ځانګړي ډول د کلیوالو سیمو کې، محلي ژبې د لومړنیو زده کړو ژبه کارول کیږي، چې د پوهې د غوره ترلاسه کولو او د ماشومانو او د دوی د کلتور تر منځ د اړیکې پیاوړتیا ته وده ورکوي. مګر په لوړو زده کړو او رسمي برخو کې، فرانسوي ژبه لا هم حاکمیت لري، چې دا د هغو کسانو لپاره چې د فرانسوي په ژبه تعلیم نلري، ځانګړې ستونزې رامنځته کوي.
د کانګو ژبني وضعیت هم د رسنیو او هنر کې انعکاس مومي. په ځینو راډیو او تلویزیوني چینلونو کې نه یوازې د فرانسوي ژبې، بلکې محلي ژبې هم کارول کیږي، چې دا د پراخې مخاطبیت ته د رسېدو زمینه برابروي. لېنګالا او کيتوبا اکثره په مشهور موسیقي او شوګانو کې کارول کیږي، چې ځانګړې کلتوري فضا رامنځته کوي، چې دا یوازې د هیواد دننه نه، بلکې بهر هم مشهورېږي.
د کانګو کلتوري میراث، چې موسیقي، رقص او تیاتري نندارې په بر کې شاملې دي، له ژبو سره نږدې تړاو لري. محلي ژبې د دودونو، عاداتو او کیسو په لېږد کې مهمه ونډه لري، چې دا د ملي کلتور بې برخې برخه ګرځوي. ژبني هویت د خلاقیت او هنر په یوه مهمه برخه باندې بدلېږي، چې د ځان څرګندونې او دودونو ساتلو لپاره زمینه برابروي.
د کانګو جمهوريت ژبني وضعیت یوه پېچلې او څو اړخیزه پدیده ده، چې په کې د رسمي ژبو او ګڼو محلي ژبو مهم رول لري. د هیواد ژبني پالیسي د محلي ژبو د ساتنې او ودې او د دې د کارولو لپاره د ښوونې او ورځني ژوند په برخه کې د امکاناتو د ښه کولو پر لور چلیږي.