تاریخی انcyclopedia
منځنۍ پیړۍ فرانسه د سیاسی او حقوقی سیسټمونو کې د پام وړ بدلونونو وخت و. د پاچا، فېودالانو او کلیسا ځواک ځانګړې اداری جوړښت رامینځته کړ، چې پر ټولنې پرمختګ اغیزه وکړه.
په منځنیو پیړیو کې دولت د پاچا په سر کې و، چې اعلا قدرت درلود او د خدای نمانځونکی په ځمکه کې ګڼل کېده. په هرصورت، حقیقي قدرت اکثره د فېودالی ټولنې د مختلفو طبقو ترمنځ وېشل کېده.
فېودالیزم د فرانسی سیاسی جوړښت بنسټ و. پاچا خپلې زمینې (فېودونه) خپلو واکدارانو ته د پوځي خدمت او وفادارۍ په بدل کې ورکړئ. دغه واکداران بیا کولی شول خپلې زمینې له تابعینو سره وېشي. دا یوه څو پوړیزه سیستم رامینځته کړه، چې هر فېودال د یوه لوړ رتبه فرد سره تړلی و.
کلیسا په سیاست کې کلیدي رول لوبوه. هغې نه یوازې د پراخو زمینو اداره کوله، بلکه روحانی قدرت هم درلود. د روم پاپ او اسقفان د پاچانو او سیاسی موضوعاتو حل کولو کې مهمې اغیزې لرلاي.
په منځنیو پیړیو کې عدالت په فرانسه د سیمه ایزو عاداتو او دودونو پر بنسټ و. قوانین د سیمې له مخې توپیر درلودل او زیاتره د مجرم حالت پورې تړلي ول.
عدالتې پروسې یا خو د محلي فېودالانو له لوری ترسره کېدې او یا هم د پاچاهي محکمې له لوری. محلي محکمې د مدني او جزایي تخلفاتو قضیې څېړلې، په داسې حال کې چې پاچاهي محکمې د جدي جرمونو او د فېودالانو ترمنځ شخړو سره کار کاوه.
عدالتې جریمې اکثره په عامه توګه ترسره کېدې. د شاهدانو او قسم خورانو شهادتونه مهم رول درلود، حال دا چې د شواهدو راټولولو طریقې د اوسنيو معیارونو سره اوچت نه وې. کله ناکله د اعترافاتو ترلاسه کولو لپاره تشدد هم کارول کېده.
د ولس حقونه او امتيازات د ټولنیزې حیثیت پراساس وو. شازادګان د عامو بزګرانو په پرتله ډیر حقونه درلودل، چې اکثره د خپلو عملونو په محدودیت او مختلفو مالیاتو او وجیبو کې لویدلي ول.
شازادګان کولی شول د خپلو واکدارانو محاکمه وکړي او د خپلو زمینو د ساتنی حق درلود. هغوی همدارنګه د غوره حقوقي خدماتو ته لاسرسی درلود او کولی شول د سیاسی پروسو کې په لوړه کچه برخه واخلي.
بزګران، هرڅو چې د کار ځواک اصلی برخه وو، اکثره محدود حقونه درلودل. د دوی سرنوشت د فېودالانو کله نا کله د رحم پورې تړلی و، او هغوی لږ وختونه د محکمې پریکړو په وړاندې احتجاج کولو توان درلود.
په منځنیو پیړیو کې په فرانسه کې قدرت او عدالت د پیچلو او څو رخیزو سیستمونو په توګه موجود وو. د قوانینو د واحد سیستم نشتوالي سره هم، دوی د فرانسوی حقوقي او ټولنیزې بنسټونو د راتلونکي په جوړولو کې مرسته وکړه.
فېودالی اړیکې او د عدالت سیستمونه د فرانسې او اروپا د حقوقي سیستم پرمختګ باندې اوږدمهاله اغیزه لري. ډیر عناصر، لکه د قدرت جداسئ او د بشر حقونه، د هغو زمانو په سینه کې ریښې لري.