تاریخی انcyclopedia
د سعودی عربستان، چې په عربي جزیره کې موقعیت لري، د تاریخ یو غني او مختلف میراث لري چې لومړنیو وختونو ته اوړه کوي. د دې هیواد تاریخ د پخوانیو تمدنونو، سوداګریزو لارو، کلتوري تبادلو او اسلام د رامنځته کېدو پرمختګ پکې شامل دی چې دې نړۍ ته مهمه اغیزه کړې. دې مقالې کې د سعودی عربستان د پخواني تاریخ مهم ټکي په پام کې نیول شوي، چې د لومړنیو زمانو نه د اسلام د پېدا کېدو پورې، کوم چې په اوومه پیړۍ کې رامنځته شو.
په اوسني عربي جزیره کې آثار د ابتداییو کسانو د موجودیت چې شاوخوا ۱.۵ میلیونه کاله مخکې دلته ژوند کاوه، موندل کیږي. پخواني خلک د شکاری او ټولولو سره مشغول وو، او د هغوی نښانې لکه جیبيل ال-لاوز او حجر کې موندل شوي، چیرې چې د کار کولو وسایل او د ځناورو پاتې شوني موندل کیږي.
پر وخت سره د عربي جزیرې اقلیم بدل شو، او د ریګستاني حالاتو شتون واغیزمن شو. دا بدلون د کوچني قبایلو د پرمختګ سبب شو چې د اوبو او چراګاوو په لټه کې پر ځمکه ګرځي. دغه قبایل د لومړنیو ټولنیزو جوړښتونو د جوړولو لپاره بنسټ شو، چې د مختلفو کلتوري رواجونو د پرمختګ سره مرسته وکړه.
په درېیمه زدمینۍ کې د میلاد نه مخکې، په اوسني سعودي عربستان کې پیچیده ټولنې او تمدنونه وده وکړل. د لومړیو پیژندل شویو تمدنونو څخه یو مَدِينَ صَالِح (یا حِجْر) تمدن و چې د هیواد په شمال کې رامنځته شو. دا تمدن د نَبَاتِي سلطنت برخه وه، او د دې مهم ښارونه لکه پترا د خپل شتمنۍ او کلتوري میراث لپاره مشهور وو.
په همدې وخت کې د عربي جزیرې په جنوبي برخه کې د سَبا سلطنت رامنځته شو چې د پراخو سوداګریزو لارو او پرمختللو زراعت کلتورونو لپاره مشهور دی. سَبا د هند، افریقا او د مدیترانې سمندر ترمنځ د سوداګرۍ یو له اصلي مرکزونو څخه و. د سَبا څخه را صادرېدونکی اصلی توکی اوږیني خوشبوینې لکه مَیْرَم او لُبَان و.
عربي جزیره د سوداګرۍ لارو یوه مهمه برخه وه چې ختیځ او لویدیځ سره نښلول. تر ټولو مشهور لاره د زَغَره لاره وه، چې د عربستان د لارې تېرېده او د چین څخه تر رومي امپراتورۍ پورې نښلوله. د دې لارې سوداګري کلتوري تبادلې ته لاره هواره کړه، او ډیرې قبایل په ښارونو کې میشته شول او سوداګریزو ټولنو جوړولو ته ولیدل.
ښارونه لکه مکه او مدینه د مهم سوداګرۍ مرکزونو او زیارت ځایونو په توګه څرګند شول. مکه، چې د جزیرې په لویدیځ کې موقعیت لري، د مختلفو عربي قبایلو د عبادت مرکز شوه او د مقدسو شیانو د راوړلو ځای. د مکې دا رول په راتلونکي کې مهمه خبره رسانه، کله چې اسلام دلته رامنځته شو.
په اوومه پیړۍ کې، د عربي جزیرې په سیمه کې نوې دین - اسلام د پیغمبر محمد په واسطه رامنځته شو. محمد د مکې ښار کې شاوخوا ۵۷۰ کال کې زیږیدلی او په ۴۰ کلنۍ کې د الله په لور د وحی ترلاسه کولو پیل وکړ چې وروسته د قرآن بنسټ و. د هغه تعلیمونه په سرعت سره د جزیرې په اوږدو کې خپریدل، د پیروانو جذبول او همدارنګه ملاتړ او مقاومت ته مخه کول.
اسلام نوې ټولنیزې او اخلاقي معیارونه وړاندې کړل چې د عربي قبایلو د ژوند طرز بدل کړ. د وحدانیت او ټولو مؤمنانو ترمنځ د مساوي حقونو د ټینګښت ټینګار د ټولنې په اړه مهم بدلونونه راوستل، چې دا د هغو کسانو سره شخړه رامنځته کړه چې دودیز باورونه یې درلودل.
پر وخت سره، محمد او د هغه پیروانو مختلف عربي قبایل د اسلام په بیرغ کې یو ځای کېدل. په ۶۳۰ کال کې، د مختلفو شخړو او یو ځای کېدو وروسته، محمد مکې ته راستون شو او ښار ونیو، کوم چې د اسلام روحاني مرکز شو. دې پیښې د اسلام د پراختیا لپاره د عربي جزیرې په شاوخوا کې نوې امکانات پرانستلې.
د محمد د مړینې وروسته په ۶۳۲ کال کې د خلافت دور پیل شو، کله چې د هغه پیروانو د اسلام خپرولو ته په نږدې ختیځ او شمالي افریقا کې ادامه ورکړه. د خلافتونو جوړښتونه، لکه د راشد خلافت او اموي خلافت، د سیاسي او کلتوري اتحاد سبب شو، چې د عربي تمدن لا ترقی لپاره بنسټ شو.
د السعودية د پخواني تاریخ او د هغې تمدنونو د هیواد په کلتور او ټولنه کې ژور اثر پریښی دی. اسلام د ټولنیز جوړښت او سیاسي نظام د جوړونې بنسټ وګرځېد، او د دې تعلیمي نظامونه لا هم د موجوده عربي خلکو په ژوند اغیزه لري.
سوداګریزې لارې، چې په پخوانۍ زمانه کې موجود وې، تر اوسه پورې د دې سیمه کې د اقتصاد په برخو کې مهمه ونډه لري. د اوسني ښارونه لکه جده او ریاض د هغه تاریخي لارو پراساس وده موندلې چې مختلفو برخو سره اړیکه درلوده. دې څخه څرګندېږي چې څنګه پخواني رواجونه لاهم پر عصریت اغیزه کوي.
د سعودی عربستان پخوانی تاریخ د مختلفو تمدنونو، کلتوري تبادلو او مذهبي بدلونونو تاریخ دی، چې د موجوده عربي ټولنې په جوړښت کې مرسته کړې. د دې تاریخ پوهه نه یوازې د عربانو لپاره مهمه ده، بلکه د ټولې نړۍ لپاره، ځکه چې اسلام او عربي کلتور نړیوال اهمیت او اغیزه لري.
اوسنۍ سعودی عربستان، چې د اسلام مرکز او په نړیواله صحنه کې مهم لوبغاړی دی، خپل تاریخی میراث ساتي او په خپل آبا اجداد د کلتوري شتمنۍ پراساس وده کوي. دا میراث نه یوازې د عربي پیژندنې ټینګښت کوي، بلکې د دې سیمه راتلونکی او په نړۍ کې د هغې ځای هم ټاکي.