تاریخی انcyclopedia
د سعودي عربستان کې د نفتو کشف د هیواد په تاریخ کې یوه مهمه او پیاوړې نقطه شوې ده او په دې کې د هغې اقتصادي، ټولنیز او سیاسي پرمختګ باندې لوی اغیز کړی دی. دا مقاله د نفتو کشف کولو لاره، د دولت او خلکو لپاره پایلې، او د دې کشف له امله په هیواد کې شوي اوږدمهاله بدلونونه ته رڼا اچوي.
د نفتو د کشف مخکې سعودي عربستان په عمده توګه یوه زراعتی هیواد و، چې اقتصاد یې د زراعت، مالداری او سوداګرۍ پراساس و. دولت په عمده توګه پر د مالیاتو عوایدو او د حج پر عوایدو تکیه کوله، ځکه چې مکه او مدینه د نړۍ له ګوټ ګوټ نه زیارت کوونکي جذبول. مګر د شلمې پیړۍ په پیل سره هیواد د اقتصادي ستونزو سره مخ شو، چې د عوایدو نوې سرچینې موندلو ته اړتیا پیدا شوه.
د 1900s کلونو په پیل کې د عربي نیمه جزيرې په نفتو منابعو کې ګمارنه پیل شوه. لومړني پلټنې د بهرنیو کمپنیو لخوا ترسره شوې، مګر بریالیتوب نه و موندلی. د 1930مو کلونو په دې اړه، د هیواد اقتصادي حالت خرابه شوه، او دولت پرېکړه وکړه چې د نفتو پلټنې او استخراج ته د پاملرنې لوړول وکړي، چې د سیمه ییز تاریخ به بدل کړي.
د نفتو د پلټنې لومړۍ لویه هڅه په 1933 کال کې وشوه، کله چې د سعودي حکومت د امریکایي کمپنۍ Gulf Oil سره قرارداد لاسلیک کړ. دا کارونه سمدستی پایلې ونه لري، او یوازې په 1938 کال کې، د اوږدې هڅو وروسته، د دامان د د ژورې کې نفت موندل شو، چې د دمام سره نږدې موقعیت لري. دا پیښه د هیواد او نړیوال نفتو مارکېټ په تاریخ کې یوه مهمه چاره وه.
د دامان نفتو زیرمې داسې پراخې وې چې ژر تر ژره د دې استخراج پیل شو. په 1940 کال کې د سعودي آرامکو (عربي امریکایي نفتو کمپنۍ) بنسټ ایښودل شو، چې د دولت اصلي نفتو کمپنۍ شوه. دا شراکت د سعودي عربستان او متحده ایالاتو ترمنځ د نفتو صنعت د نورو پرمختګ لپاره بنسټ جوړ کړ او نړیوالو اړیکو باندې یې لوی اغیز وښود.
د سعودي عربستان کې د نفتو کشف د اقتصادي ښیرازۍ پیل وکړ، چې د هیواد د بدلون لپاره بنسټیزه شوه. د نفتو عواید د حکومت مالي عواید په لویه کچه زیات کړل، چې د سړکونو، ښوونځیو، روغتونونو او اوسیدو د پروژو لپاره لوړوي امکانات برابر کړل. د نفتو عواید د ځایی سوداګرۍ د ودې او د کارموندنې د رامنځته کولو لپاره مرسته وکړه.
سعودي عربستان د نړۍ یو له تر ټولو لوړو نفتو تولیدونکو او صادرونکو څخه شوه. نفت د دولت لپاره مهم عایداتي سرچینه شوه او د دې بهرنۍ تګلاره یې ټاکلې. په 1973 کال کې، د عربي نفتو بندیز په جریان کې، سعودي عربستان خپل نفت منابع د لویدیزي فشار د وسیلې په توګه وکارول، چې د نفتو بیې په تیزۍ سره لوړې شوې او په نړیوال انرژی توازن کې بدلون یې ولید.
د نفتو لوړه هم د سعودي عربستان د ټولنیز جوړښت پر اغیزه کړې. د مالي منابعو زیاتوالې د ژوند د کیفیت زیاتوالی، د زده کړې او روغتیا خدمتونه ښه کړي. حکومت د ټولنیز خوندیتوب پروګرامونه پیل کړل، چې د اتباعو د ژوند کیفیت په پراخه کچه لوړ کړ. خو د اقتصاد چټک پرمختګ هم ځینې ټولنیزې ستونزې رامنځته کړې، لکه د نفتو عوایدو باندې وابسته توب او اقتصادي تنوع نشتوالی.
د نفتو کشف هم د هیواد د ډیموګرافیک جوړښت بدلون راوړي، بهرني کارکوونکي او متخصصین راجلب کړل، چې د کلتوري تبادلې او نوو نظریاتو لپاره زمینه برابره کړه. سره له دې، دا هم ځینې شخړې او نارضایتي منځته راغله، چې ځینې ځايي خلک په مځکه کې د امکاناتو له کمښت څخه احساس کاوه.
د سعودي عربستان سیاسي جوړښت هم د نفتو د کشف له امله بدلون کړی. د نفتو عواید د بادشاهت قدرت قوي کړ او لویو پروژو ته یې د عملي کولو لپاره امکانات برابر کړل، چې د هیواد پرمختګ ته یې مرسته وکړه. مګر دا هم د مختلفو سیاسي خوځښتونو او مخالفتونو رامنځته کولو لامل شو، چې د اصلاحاتو او د حکومت په مدیریت کې د لا ډیر روڼتیا غوښتنه کوی.
سره له دې، د بادشاهت کورنۍ وکولای شول چې د وضعیت کنټرول وساتي، د خلکو وفادارۍ لپاره د نفتو عواید وکاروي. په یو وخت کې، د تعلیم او د ژوند د معیار د لوړیدو سره، د اتباعو د سیاسي بدلون او دیموکراتیک اصلاحاتو پورې اړوند غوښتنې هم زیاتیږي.
د سعودي عربستان د نفتو کشف نه یوازې پر هیواد بلکه پر نړیوال نفتو مارکېټ باندې ستر اغیز کړی دی. سعودي عربستان د نفتو د صادرونکو د ادارې (اېنفاق) مهم لوبغاړی شو او د نړیوالې کچې کې د نفتو بیو د جوړیدو باندې اغیز ولري. هیواد هم د ډیرو هیوادونو لپاره مهم شریک شو، چې د انرژی خوندیتوب د لا加强 لپاره هڅه کوي.
سربیره پردې، د سعودي نفت سیاست د نړیوالو اړیکو په اړه یوه مهمه عامل وګرځیده، په خاصه توګه د دې سیمې جغرافیایي شخړو په پار. نفت د ستراتیژیکو اتحادونو او اقتصادي اړیکو لپاره بنیاد شو، چې د سعودي عربستان نړیوال نفوذ قوي کړ.
په تیره لسیزه کې سعودي عربستان د نفتو نړیوال تقاضا بدلون سره مخامخ شوی او د اقتصادي تنوع اړتیا هم لري. حکومت د «2030 لید» پروګرام پیل کړی، چې د نفتو عوایدو پورې د تکیه کمولو او نورو اقتصادي شعبو لکه سیاحت، ټیکنالوژۍ او زراعت پراختیا باندې تمرکز کوي.
دا اصلاحات د دوامداره اقتصادي ودې او د اتباعو د ژوند کیفیت د ښه کولو لپاره ضروري دي. مګر د دې نوښتونو بریالیتوب لپاره وخت، منابع او سیاسي اراده ته اړتیا ده. د نفتو کشف د سعودي عربستان په تاریخ کې یوه مهمه پیښه پاتې شوې، مګر د هیواد راتلونکی به د دې د وړتیا پورې اړه ولري چې څنګه د بدلون او زمانې غوښتنو سره سمون ولري.
د سعودي عربستان د نفتو کشف د یوه مهمې پیښې په توګه پاتې شوی، چې د هیواد راتلونکی پرمختګ ټاکي او د نړۍ په کچه د هغې مقام باندې اغیز لري. نفت اقتصادي ښیرازی راوستل، مګر همدارنګه د مختلفو چیلنجونو پیچلي مشکلات جوړ کړل، چې سعودي عربستان لا هم ورسره مخ دی. دا مهمه ده چې پوه شو، چې د نفتو منابع یوازې یو نعمت نه دی، بلکې د حکومت او د هیواد د خلکو پر اوږو یوه مسؤلیت هم ده.
د سعودي عربستان راتلونکی به د دې څخه جوت شي، چې څنګه یې د خپلو شتمنیو څخه د خپلو اتباعو د ژوند د ښه کولو لپاره ګټه پورته کړي، په داسې حال کې چې د نړیوالې پایلې او چیلنجونو سره مخامخ وي. د نفتو کشف د هیواد په تاریخ کې د یو نوې مرحلې پیل شوی، چې لا هم پراختیا او د معاصر شرایطو سره سمون موندونکی دی.