تاریخی انcyclopedia
ډالاي لاama XIV، چې نوم یې تولیدین ګیاسه، د ټیبیط بودیزم روحاني رهبر دی او د سولې او رحمت سمبول دی. هغه د 1950 کال راهیسې چې وټاکل شو، نه یوازې د مذهبي بلکه د ټیبیط د سیاسی رهبر په توګه د ټیبیط کلتور او خپل قوم خپلواکي ساتلو هڅه وکړه. په دې مقاله کې به موږ د هغه ژوند، درسونه او د معاصر نړۍ په اړه یې تاثیرات وڅیړو.
ډالاي لاama XIV په 6 جولای 1935 کال کې د ختیځ ټیبیط په ټهپتشن کلي کې زېږیدلی دی. د هغه کورنۍ د بزګرانو لپاره وې، او هغه د اوو ماشومانو په منځ کې څلورم و. په درې کلنۍ کې هغه د ډالاي لاama XIII بیا ځلې زېږیدنې په توګه وپیژندل شو، چې په 1933 کال کې وفات شوی و. له دې ځایه د هغه ژوند د روحاني رهبر د رول لپاره د روزنې او تعلیم لپاره وقف شوی و.
په 1940 کال کې تولیدین ګیاسه رسمي ډول ډالاي لاama په توګه اعلان شو او خپل روزنه یې په یک مونستري کې پیل کړه. هغه بودیزم، ټیبیط طب، فلسفې او نورې علمونه مطالعه کړل. په 1950 کال کې، وروسته له دې چې چینایي ځواکونو ټیبيط ته برید وکړ، هغه اړ شو چې اضافي سیاسی مسوولیتونه وغندي، چې دا د ټیبیط خلکو لپاره د سختو وختونو پیل و.
له 1950 کال څخه، ډالاي لاama XIV د چین حکومت له زیاتیدونکي فشار سره مخامخ شو، چې غوښتل یې ټیبیط د چین برخه جوړه کړي. په 1951 کال کې د ټیبیط او چینايي نماینده ګانو ترمنځ یو توافق لیک لاسلیک شو، چې له مخې ټیبیط باید د چین یوه خپلواکه سیمه شي، مګر ډیری ټیبیطیان دې توافق ته د لارښوونې په توګه ګوري.
په 1959 کال کې په لhasa کې د چین حکومت د واکمنۍ پر ضد یوه بغاوت راپورته شو، او ډالاي لاama اړ شو چې هند ته ولېږدول شي، چې هلته ورته پناه ورکړل شوه. هغه د ټیبیطانو د حقوقو لپاره د مبارزې په لويه او د خپل قوم د ستونزو په اړه د نړیوالې ټولنې پام را اړولو ته دوام ورکړ. په 1960 کال کې هغه د ډهارمساله کې د ټیبیط په تبعید حکومت تاسیس کړ، چې تر دې مهال ژوند کوي.
ډالاي لاama XIV د نړۍ له تر ټولو مشهور بودیزي رهبرانو څخه شو. هغه د نه暴力، رحمت او زغم درسونه وړاندې کوي. د هغه فلسفه د بودیزم په اصولو کې ولاړه ده، چې د خالي والي او متقابل تکیه درسونه شامل دي. ډالاي لاama د مذهبونو او کلتورونو ترمنځ د هارموني لپاره خبرې کوي او د مختلفو مذهبونو ترمنځ د خبرو اترو ملاتړ کوي.
هغه په ټولې نړۍ کې لیکچرونه او سمینارونه ترسره کوي، چې د بودیزم او د مراقبت تمرین په اړه خپلو تجربو او معلوماتو شریکوي. ډالاي لاama هم د ګڼو کتابونو لیکوال دی، چې په کې روحانیت، اخلاق او اخلاقي ارزښتونه بحث کوي. د هغه کارونه په ټولې نړۍ کې خلکو ته الهام ورکوي او د هغوی په داخلي دنیا او پوهیدو کې مرسته کوي.
ډالاي لاama XIV د سولې او نه暴ت سمبول دی. په 1989 کال کې هغه د ټیبیطیانو د حقوقو لپاره د خپل کوښښونو او د چین شیطاني رژیم پر وړاندې د نه暴ت مقاومت لپاره د نوبل和平 جایزه وړاندې شوه. دا جایزه د هغه نړیوال شهرت ته وده ورکړه او د ټیبیط په مسایلو کې توجه جلب کړه.
له هغه وروسته، هغه د سولې او انصاف لپاره غوږ نیسي، چې د دنیا په ګوټ ګوټ کې د سیاسي رهبرانو، پوهانو او هنرمندانو سره ولیدل کیږي. ډالاي لاama د چاپیریال د پایداره ودې او د بشري حقوقو د دفاع حرکت ملاتړ کوي، د ژوند لپاره د اخلاقي تګلوري ارزښت پراګندلې کوي.
ډالاي لاama XIV د خپلې ساده ژوند طریقه او خلکو ته د صادقانه رویې سره مشهور دی. هغه څو ځله تاکید کړی چې ځان د مقدس شخصیت نه بلکې یوازې یوه انسان ګڼي، چې د نړۍ لپاره خوشحالي او رحمت راوړلو هڅه کوي. د هغه طنز حس او خوشبیني خلک را جلبوي، او ډیری هغه یې د دوست او استاد په توګه ګڼي.
د روحاني او سیاسی فعالیتونو سربیره، ډالاي لاama هم په ساینس او تعلیم کې علاقه لري. هغه د روانشناسي او نیوروبایولوژۍ په برخه کې څیړنو ته په فعاله توګه ملاتړ لري، چې د بودیزم فلسفه له معاصر علمي پرمختګونو سره وصل کړي. د نړۍ په مختلفو پوهانو سره د هغه همکارۍ د روحانیت او ساینس ترمنځ یوه پله جوړوي.
ډالاي لاama XIV د ژوندۍ افسانې په توګه او د معاصر تاریخ مهم شخصیت شو. د رحمت، سولې او نه暴ت درسونه د ټولو عمرونو او مذهبونو خلکو ته الهام ورکوي. سره له دې چې هغه د خپلو ستونزو سره مخ دی، هغه د ټیبیط خلکو او بشر په ګټه کار کولو ته دوام ورکوي.
نن ورځ ډالاي لاama د ډیری خلکو لپاره د امید سمبول دی. د سولې، پوهیدو او متقابل احترام لپاره د هغه غوښتنې د میلیونونو خلکو په زړونو کې ځواب ورکوي. د هغه درسونه نوې نسلونو ته د آشنایي په حال کې دي، چې د هغه میراث یې تلپاتې کوي.
ډالاي لاama XIV نه یوازې یوه روحاني رهبر دی، بلکه د سولې، رحمت او انسانیت سمبول دی. د هغه ژوند او کار موږ ته یادونه کوي چې هر یو ممکن د یوې ډیرې سولې او عدل نړۍ په جوړولو کې برخه واخلي. د هغه درسونه د نړۍ د خلکو لپاره الهام ورکوي، او د هغه تاثیر به د هغه د تلو وروسته هم احساس شي.