تاریخی انcyclopedia
فلیپین، چې له ۷۰۰۰ ډیر جزیرې لري، د مختلفو کلتورونو او تمدنونو د تاثیر لاندې یوه شنه او متنوع تاریخ لري. دا مقاله به د فلیپین تاریخ کلیدي ټکي وڅیړي، له مخکې له هسپانوی دورې څخه تر اوسه پورې.
د ۱۶ پیړۍ په کې د هسپانیایانو په راتګ کې، فلیپین له ګڼو قبیلو سره آباد و، چې هر یو یې خپلې دودونه او ژبې درلودل. دې قبیلو د چین، جاپان او مالیزیا په ګډون سره له ګاونډیو هیوادونو سره سوداګرۍ کوله. په دې دوره کې پیچلې ټولنې وجود درلودې چې د حکومت یوه سیستم او سوداګریزې شبکې یې درلودل.
یو له مشهور اصلي خلکو له مسلمانانو سره و، چې د فلیپین په جنوب کې اوسیدونکي وو او خپل کلتورونه او دینونه یې رامینځته کړل. اسلام، چې د عربي سوداګرونو له لورې راوړل شو، د محلي کلتور په جوړولو کې مهم رول درلود.
په ۱۵۲۱ کال کې، فیرډیناند مګلان، هسپانوي څیړونکی، د فلیپین په ځمکه لومړی اروپایی شو. د هغه راتګ د هسپانیوي استعمار دروازې پرانستلې، چې په ۱۵۶۵ کال کې د مګیل لوپیس د لیګاسپي په راتګ سره پیل شو.
هسپانیایانو په ۱۵۷۱ کال کې مانیلا تاسیس کړ او دا یې خپله پلازمینه بلل. د ۳۰۰ کلونو نه زیات وخت فلیپین د هسپانیایي کنټرول لاندې و. دا یوه مهمه دوره وه: هسپانیایانو عیسائیت راوړ، چې له امله یې د محلي خلکو اکثریت عیسوي شو.
د ۱۹ پیړۍ په پای کې، د علمیت او انقلابي حرکتونو د نظریاتو په تاثیر، په فلیپین کې د خپلواکۍ لپاره مبارزه پیله شوه. په ۱۸۹۶ کال کې د هسپانیایانو پرضد د فلیپین انقلاب پیل شو. د انقلاب مشران، لکه اندریس بونيفاسیو او امیلیو آګینالدو، د آزادۍ لپاره د مبارزې سمبولونه شول.
په ۱۸۹۸ کال کې، د هسپانوي-امریکایي جګړې وروسته، فلیپین د امریکا متحده ایالاتو مستعمره شوه. دا د یوې نوې شخړې لامل شوه، چې د فلیپین جګړې په نوم مشهوره شوه، چې له ۱۸۹۹ تر ۱۹۰۲ کال پورې دوام وکړ. فلیپین د امریکا لپاره په آسیا کې د ستراتیژیکې ګټې مرکز شو.
د امریکایي کنټرول لاندې، فلیپین ټاکلي بدلونونه تجربه کړل. متحده ایالاتو نوې تعلیمي سیستمونه معرفي کړل، زیربناوې یې ښه کړې او اقتصاد یې وده ورکړه. مګر، سره له دې بدلونونو، محلي خلک لا هم د خپلواکۍ لپاره هڅه کوله.
د دوهمې نړیوالې جګړې په جریان کې، فلیپین د جګړې د عمل صحنه شوه. جاپاني ځواکونو په ۱۹۴۲ کال کې جزیرې ونیولې، او دا د محلي خلکو لپاره یوه سخته دوره وه. مګر، په ۱۹۴۴ کال کې د امریکایي آزادۍ عملیات پیل شول، او په ۱۹۴۵ کال کې فلیپین آزاد شول.
فلیپین د امریکا متحده ایالاتو نه رسمي خپلواکي په ۱۹۴۶ کال د جولای پر ۴ ونیوله. په راتلونکو څو تېرو ګنې هیواد له سیاسي بې ثباتۍ، فساد او اقتصادي ستونزو سره مخ شو.
په ۱۹۷۲ کال کې، ولسمشر فیرډیناند مارکوس د نظامي حالت اعلان وکړ، چې دا د استبدادي حکومت لامل شو. مګر، د ۱۹۸۶ کال په «ایډسا» پیړۍ کې د خلکو انقلاب وروسته، مارکوس لرې شو، او فلیپین بیرته د ډیموکراتیک چلند لور ته لاړه.
نن ورځ فلیپین یو ډیموکراتیک هیواد دی چې پرمختلونکي اقتصاد لري. هیواد له ګڼو چیلنجونو سره مخ دی، چې د فقر، فساد او طبیعي بلاوو په شمول دی. مګر، دا پراخه کلتوري میراث ساتي او په نړیوالو چارو کې فعاله برخه اخلي.
فلیپین د سیاحتي ځای په توګه مشهور پاتې دی، چې د خپلو ښکلې ساحلونو، متنوع طبیعت او ځانګړي کلتور له امله پېژندل کیږي، چې د مختلفو تمدنونو سره د تاریخ شاقه اړیکه ښیي.
د فلیپین تاریخ د مبارزې، مقاومت او هیلې تاریخ دی. د هسپانیوي دورې نه تر معاصر وخت پورې، هره دوره په دې حیرانوونکې هیواد کې د کلتور او ټولنې په برخه کې خپل نښې پرېښودې. فلیپین لا هم په پرمختګ او سوکالۍ هڅه کوي، پداسې حال کې چې خپل ځانګړی پیژندګلوي وساتي.