تاریخی انcyclopedia
فیلیند، چې په شمالي اروپا کې موقعیت لري، یوه بډایه او مختلف تاریخ لري چې زرګونه کاله پوښښ کوي. له پخوانیو وختونو راهیسې، د هغې سیمه مختلفو قبیلو او کلتورونو لخوا نفوس شوې وه.
د فیلیند د سیمه کې لومړی نفوس ۸۵۰۰ کاله مخکې له زېږېدنې پورې اړوند دی، کله چې ښکار کوونکي او راټولونکي د دې ځمکې ته راغلل وروسته له دې چې وروستی یخچال دور پای ته ورسېدی. په راتلونکو سدونو کې، دلته بېلابېلې کلتورونه مخ پر ودې تلل، په شمول د خښتو او فلزاتو د پروسس کلتورونو.
په دوه لسیزو کې فیلیند د سویدن د علاقې لاندې راغله چې پر ختیځ لور پراختیا پیل کړې. په ۱۱۵۰ لسیزو کې، سویدني شوالیه ګان او مشنریانو د محلي نفوس د فتح او عیسویت کولو پیل وکړ. په ۱۲۴۹ کال کې، یوه ښارګی تاسیس شو چې د دې سیمې مسیحي مرکز وگرځېد.
فیلیند د سویدني سلطنت برخه شوه، او په راتلونکو شپږو یودلونو کې د دې تر کنټرول لاندې پاتې شوه. دا دور د سویدني کلتور سره ادغام او د فیلیندۍ دودونو ساتلو ته خصوصیت لري.
په ۱۸۰۹ کال کې، د فیلیند د جګړې وروسته، سویدن فیلیند روسیې ته ورکړه. فیلیند یوه خودمختاره لوی د ځمکې وګرځیده، چې دې ته ځینې آزادۍ او د ځان اداره کولو حق ورکړ. دا دوره د ملي بیدارۍ او کلتوري نوښت دوره شوه.
په ۱۸۶۶ کال کې، لومړۍ فنلندي پارلمان جوړ شوه چې د ملي پوهاوي او ژبنیو سیاستونو پرمختګ لپاره مرسته وکړه.
د نړیوالې جګړې په پیل کې په ۱۹۱۴ کال کې، او وروسته له دې د روسیې انقلاب، فیلیند په ۱۹۱۷ کال د دسمبر په ۶ نیټه خپله خودمختاری اعلان کړه. دا پیښه د هېواد په تاریخ کې یوه مهمه اوونده وه.
په ۱۹۱۸ کال کې، په فیلیند کې د سور او سپین (محافظه کارانو) ترمنځ مدني جګړه پیل شوه. د سپین د بریالیتوب په پایله کې، یوه جمهوري تاسیس شوه، او په ۱۹۱۹ کال کې لومړی اساسي قانون تصویب شو.
دویمه نړیواله جګړه په فیلیند باندې مهمه اغیزه وکړه. هېواد د شوروي-فیلیند جګړې (۱۹۳۹-۱۹۴۰) او له مخې د جګړې په دوام (۱۹۴۱-۱۹۴۴) کې ښکیل شو. د جګړې وروسته فیلیند د بېطرفۍ سیاست ته لیږد رامنځته کړل او د لویدیزو سره اړیکې بیا رغولې.
په ۱۹۹۵ کال کې، فیلیند د اروپایی ټولنې سره ملحق شوه، او په ۲۰۰۲ کال کې یې یورو د خپلې پیسو په توګه معرفي کړ. نوې فیلیند د ژوند لوړې کچې، پرمختللې اقتصاد او غوره تعلیم سیستم سره پیژندل شوې.
فیلیند همدارنګه په نړیوالو چارو کې فعاله توګه برخه اخلي او د سولې د ماموریتونو ملاتړ کوي په ټوله نړۍ کې. هېواد د خوشحالی، تعلیم او اجتماعي عدالت په نړیواله درجه بندیو کې لوړې درجې لري.
د فیلیند کلتور د مختلفو اغیزو پایله ده، چې سکندیناوي، بالتیک او روسي دودونه شامل دي. په فیلیند کلتور کې طبیعت ته ځانګړی پام کیږي، چې دا د جشنونو، ملي جشنونو او ادبیاتو کې منعکس کیږي.
د مشهور فیلیندي هنرمندانو ترمنځ، د ژان سیبیلیوس موزیک جوړونکی، د فرانسیس ایمیل سیلندر لیکوال او د بېلا بېلو نورو عصري هنرمندانو او ډیزاینرانو نومونه شامل دي چې په مختلفو برخو کې کار کوي.
د فیلیند تاریخ د خودمختاری، کلتوري بیا ژوندۍ او په نړیواله ټولنه کې ادغام تاریخ دی. نن ورځ، فیلیند خپل پرمختګ ته دوام ورکوي، او د اروپا د خورا هوساینې او ثابت هېوادونو څخه یوه پاتې کیږي.