تاریخی انcyclopedia
مارتن لوتر (1483–1546) یوه جرمن راهب، دیني عالم او اصلاح کونکی و، چې د هغه کار د عیسائیت او اروپایي تاریخ باندې ژور اثر کړی دی. هغه د اصلاحاتو مرکزي څېره شوه، کوم چې د کاتولیکي کلیسا چیلنج کړ او د عیسائیت دننه اصلاحاتو ته یې بلنه ورکړه.
لوتر د 1483 کال د نومبر په 10 نیټه په ایسلېبن کې، د جرمني په یوه ښار کې زېږیدلی و. د هغه پلار، یو د کانونو کارګر، غوښتل چې زوی یې یو حقوق پوه شي، او هغه یې پوهنتون ته د زده کړې لپاره ولېږدوه. لوتر د ارفورت پوهنتون څخه د لیسانس درجه ترلاسه کړه، وروسته یې د آزادو هنرونو په برخه کې د ماګیستر درجه ترلاسه کړه.
په 1505 کال کې، وروسته له هغه چې ښې روحاني کړکیچ لري، هغه د اوګوستینیانو په ارډن کې شامل شو. لوتر د ګناه او نجات ستونزو له امله سخت شوق درلود، چې هغه یې د مقدس لیکنو او دیني علومو مطالعه کولو ته وهڅوه.
د 1517 کال د اکټوبر 31 نیټه، لوتر خپلو مشهور 95 تېزو ته خپرونه وکړه، چې د اندولجنس پلورنې پر ضد وې — یوه طریقه چې خلکو ته یې د ګناهونو معاف کولو لپاره پیسې ورکولو اجازه درلوده. تېزې د آرچ بشپ ته د لیک په شکل وړاندې شوې، مګر ډیر ژر یې د چاپ مشین له لارې په ټوله اروپا کې خپرې شوې.
د تېزو اصلي نظریات شامل وو:
لوتر ډیر ژر د کاتولیکي کلیسا لخوا د سختې مخالفې سره مخ شو. په 1521 کال کې، هغه د ورمز د ریکشتاګ ته د بلنې لپاره راغوښتل شو، چیرته چې له هغه غوښتنه وشوه چې د خپلو نظریاتو څخه لاس واخلي. لوتر د دې غوښتنې رد کولو سره مشهورې خبرې وکړې: "زه دلته ولاړ یم، زه بل څه نشم کولی."
ورپسې، هغه د قانوني بندیز لاندې وبلل شو، مګر د فریدریخ III، د ساکسونیا د کرفورست د دفاع په شکل کې پیدا شو، چې هغه یې په وارټبورګ کلا کې پټ کړ.
لوتر خپلې هڅې ته ادامه ورکړه، انجیل یې په جرمني ژبه وژباړه، چې مقدس لیکنه یې پراخې عامې ته د لاسرسي وړ کړه. هغه د اصلاحاتو حرکت ملاتړ لپاره یو شمېر رسالې او سرودونه ولیکل.
د هغه نظریاتو مختلف protestant denominations ته لاره هواره کړه، لکه لوترانه، کالوینیزم او انګلیکن دینی. لوتر د پروتستانتزم له بنسټګرو څخه شمېرل کېږي، او د هغه اغیزه تر اوسه پورې محسوسه ده.
مارتن لوتر د عیسائیت او اروپایي کلتور تاریخ کې یوه مهمه څېره پاتې ده. د هغه زړورتیا او خپل اعتقاداتو ته وفادارۍ د دین او ټولنې سرچېنې بدل کړې. هغه اصلاحات چې لوتر پیل کړل نوې عبادت او د ایمان پوهیدو ته لاره پرانستله، چې په راتلونکي نسلونو باندې یې ژور اثر وکړ.