تاریخی انcyclopedia
پېټر I، چې د پېټر لوی په نوم هم مشهور دی، د روسیې پاچا او امپراطور و چې له 1682 څخه تر 1725 کاله پورې واکمني وکړه. هغه د روسیې په تاریخ کې د تر ټولو مهمو واکمنانو له جملې څخه ګڼل کېږي، چې په دې هېواد کې د نړیوالې ځواک په توګه د بدلون په پروسه کې مهمه رول درلود.
پېټر د 1672 کال د جون په 9 نېټه په مسکو کې زیږیدلی. هغه د پاچا الکسي I او ناتالیا کیریلوونا ناریښکین د زوی و. د 10 کلونو په عمر کې په خپل وراره ایوان سره پاچا شو، مګر حقیقي واک په ریشنټي شورا کې و، چې د پېټر د مور په رهبري کې وه.
پېټر ښه تعلیم ترلاسه کړ، ریاضي، کښتۍ جوړونې او نورې علوم یې مطالعه کړل. د هغه پر ژوند باندې د بهرنیو متخصصینو اغیزه ورسېده، چې هغه یې روسیې ته رابللي وو، او همدارنګه د اروپا سفرونه، په ځانګړې توګه د هغه مشهور «لوی سفارت» په 1697-1698 کلونو کې.
د پېټر واکمني د اصلاحاتو څو مهمو اقداماتو سره مل وه، چې د هېواد د نوښت لپاره ترسره شوه. هغه هڅه وکړه چې مرکزي واک وغښتلي کړي، پوځ او سمندري ځواک ښه کړي، او صنعت او سوداګرۍ ته وده ورکړي.
د پېټر له لومړنیو هدفونو څخه یوه دا وه چې یوه modernize سمندري پوځ جوړ کړي. هغه نوې سمندري اډې او کښتۍ جوړونې کارخانې جوړې کړې، چې روسیې ته اجازه ورکړه چې په سمندري سوداګرۍ او نظامي شخړو کې فعال ګډون وکړي.
پېټر همدارنګه د دولتي ادارې اصلاحات وکړ، نوې اداري واحدونه او سیسټمونه معرفي کړل. هغه یوه سنا تاسيس کړه، چې دا د واک لوړ یوازینی دنده و. همدارنګه د تعلیم سیستم اصلاح شو، نوې مکتبونه او اکادمۍ پرانیستل شوې.
په 1703 کال کې، پېټر سانت پیټرزبرګ تاسیس کړ، چې د روسیې نوې پلازمینه شوه. ښار د پښو په باتلاق کې جوړ شو او د روسي ځواک او سولې سمبول شو. پېټر پلان درلود چې دې ته «په اروپا کې د کړکۍ» بدل کړي، چې د روسیې د اروپایی کلتور او سیاست سره د ادغام په لټه کې دی.
د پېټر په رهبریت، روسیه څو جګړو کې برخه واخیسته، چې تر ټولو مهمه یې د شمالي جنګ (1700-1721) وه. دې جګړې د سوېډن پر وړاندې روسیې ته اجازه ورکړه چې د بالتیک سمندر کې د یوازینۍ سمندري ځواک په توګه خپل ځای تأسیس کړي.
پېټر، چې په شاندار قومانده او ستراتیژیک فکر سره څرګند شو، د 1709 کال په پولتاو کې د پریکړې اوکړه، چې د جګړې په تاریخ کې یوه مهمه لحظه شوه. د دې بریالیتوب وروسته، روسیې د بالتیک سمندر ته لاسرسی ترلاسه کړ او د خپلو سوداګریزو لارو د پراختیا پیل وکړ.
پېټر لوی په روس کې یوه نښه نه هیرېدونکې تاریخ پریښود. د هغه اصلاحات هېواد بدل کړ، د راتلونکي پرمختګ لپاره بنسټونه جوړ کړل. د هغه د واک میتودونو سختوالی او ګڼو تناقضونو سربیره، د روسیې د نوښت او اروپا د لارې د لاسته راوړنو ارزښت نه شي کمزوری کېدای.
پېټر لوی د 1725 کال د جنورۍ په 28 نېټه ومړ. هغه په سانت پیټرزبرګ کې د پیتروپولوف کليسا کې دفن شو. نن ورځ هغه د روسیې تر ټولو مشهور او بحث کیدونکي واکمنانو له جملې څخه دی، چې د ځواک او اصلاحاتو نښه ګڼل کیږي.
پېټر لوی هغه شخصیت دی چې تاثیر یې تر دې پورې محسوس دی. د هغه نظریات او اصلاحات د روسیې د یوې ستر ځواک په توګه د راتلونکي پرمختګ لپاره بنسټ وګرځید. د هغه د ژوند او فعالیت مطالعې سره د روسیې تاریخ او په ټوله کې د اروپایي تاریخ کلیدي لحظو پوهیدل اسانوي.