చరిత్రా ఎన్సైక్లోపిడియా
ఇండియాలో 322 నుండి 185 ఏ.సి. వరకు ఉన్న మౌర్య సామ్రాజ్యం, భారత ఉపఖండంలోని మొదటి ముఖ్యమైన సామ్రాజ్యాలలో ఒకటి. ఇది ప్రాంతానికి రాజకీయ, సామాజిక మరియు సాంస్కృతిక నిర్మాణాన్ని రూపకల్పన చేయడంలో మరియు బౌద్ధమతం మరియు ఇతర తత్వ శాస్త్రాలను విస్తరించడంలో కీలక భూమిక పోషించింది.
మౌర్య సామ్రాజ్యం చివరి నంద వంశ పరిపాలకుడిని ఉత్కంఠగా బయటపెట్టిన చండ్రగుప్త మౌర్య ద్వారా స్థాపించబడింది. రాజకీయ అస్థిరత మరియు ప్రజల dissatisfaction ని ఉపయోగించి, ఆయన అనేక చిన్న రాజ్యాలను ఒకत्रించి, ఒక బలమైన కేంద్రీకృత ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటుచేశాడు.
చేంద్రగుప్త తన ఉపదేశకుడు మరియు తత్‌త్వశాస్త్రి ఆర్థాశాస్త్రం కౌటిల్య (కాని చానక్య) యొక్క ప్రభావంలో ఉన్నాడు, ఆయన రాజకీయ మరియు యుద్ధ సంబంధిత విషయాలలో అతనికి సహాయం చేశాడు. వారు కలిసి వ్యాప్తిని మరియు అభివృద్ధిని қамтамасыз చేసే సామర్థ్యశీలమైన పరిపాలన వ్యవస్థను ఏర్పాటుచేశారు.
తన పరిపాలన ప్రారంభంలో, చండ్రగుప్త మౌర్య తన సామ్రాజ్యాన్ని విస్తరించి, ఉత్తర మరియు పడమటి భూములను నియమిస్తాడు. ఆయన అలెక్సాండర్ మాకడోనియాలతో సహకారాన్ని ఏర్పాటు చేసాడు, ఇది కృషిని బంధించకుండా తన అధికారాన్ని కట్టుదిట్టంగానుంచడానికి సహాయపడింది.
అయన సమీప రాష్ట్రాలతో వాణిజ్యాన్ని స్థాపించి, వ్యవసాయాన్ని అభివృద్ధిపరచడం ద్వారానే సామ్రాజ్యం ఆర్థికంగా వికాసానికి సహాయపడింది. 297 లో చండ్రగుప్త ఆధీనాన్ని వదులుకోవాలని నిర్ణయించుకున్నాడు మరియు బౌద్ధమతాన్ని అలంకారపద్దిన మెంతర్ శ్రామణిగా వెళ్ళాడు.
చండ్రగుప్త తర్వాత, కొడుకు అశోక మాజికునాడు, который стал одним из самых известных правителей в Истории Индии. అశోక తన సామ్రాజ్యాన్ని ఎక్కువగా విస్తరించి, దక్షిణ మరియు తూర్పు యావనాలను బలవంతంగా సాధించాడు. అయితే, కాలింగాలో జరిగిన రక్తపాత యుద్ధం తరువాత, అతను తీవ్రమైన ఆధ్యాత్మిక సంకర్షణాన్ని అనుభవించాడు.
అశోక బౌద్ధమతాన్ని అంగీకరించాడు మరియు దాని సందేశాలను ప్రకటించడం ప్రారంభించాడు, కాబట్టి ఆయన అసౌకర్యం, క్షమాభవం మరియు న్యాయములపై ఆధారపడిన సమాజాన్ని నిర్మించాలనుకుంటున్నాడని యోచించాడు. ఆయన ఎడిక్ట్లను ప్రచురించారు, అవి సామ్రాజ్య వ్యాప్తంగా పెంకులు మరియు శిలామయిలో చేకూర్చడం ద్వారా, మానవ జీవితం కోసం ఆచరణ సిద్ధాంతాలను మరియు గౌరవాలకు పిలుపునిచ్చాయి.
మౌర్య కాలం అద్భుతమైన సాంస్కృతిక వికాసానికి కాలంగా అర్థవంతంగా ఉంది. బౌద్ధత్మం ప్రధాన మతంగా మారింది మరియు అశోక దాదాపు అనేక బౌద్ధస్తూపాలు మరియు వసతులు నిర్మించారు. సంచిలో మరియు బుద్ధలో వంటి ప్రసిద్ధ కట్టడాలను ఈ కాలంలో నిర్మించారు.
కళ మరియు శిల్పం అభివృద్ధి చెందింది, బౌద్ధ విగ్రహాలు మరియు మోజెకాలను సృష్టించడం మొదలయింది. ఈ సమయంలో కూడా సాహిత్యం అభివృద్ధి చెందింది మరియు తత్త్వ మరియు మత సంబంధిత ఆలోచనలను వివరిస్తున్న అనేక రచనల కనిపించాయి.
మౌర్య సామ్రాజ్య ఆర్థికత విస్తృతంగా వ్యవసాయ, వాణిజ్యం మరియు హస్తకళల మీద ఆధారపడింది. సైనిక అవసరాల కోసం రూపొందించిన విస్తృతమైన రోడ్ల నెట్‌వర్క్ కూడా వాణిజ్య అభివృద్ధికి సహాయపడింది. పంటలు, వస్త్రం, మసాలాలు మరియు రత్నాలు ప్రధాన వస్తువులుగా ఉన్నాయి.
సామ్రాజ్యం దేశంలోనే కాదు, ఇరాన్ మరియు గ్రీస్లు నగరాలను చేర్చుకునే వాణిజ్యాలతో కూడా వ్యవహరించేవారు. సముద్ర వాణిజ్యం అభివృద్ధి పెరిగి సంస్కృతులు మరియు వస్తువుల మార్పిడికి దోహదపడిందంతట, ఇది నగరాలను మరియు ప్రజల స్థాయిని మెరుగుపరచడానికి సహాయపడింది.
అశోక మరణం తరువాత 232 ఏ.సి.లో సామ్రాజ్యం కష్టపడ్డది. అంతరంగపు ఘర్షణలు, ఆర్థిక సమస్యలు మరియు తిరుగుబాట్లు కేంద్ర ప్రభుత్వాన్ని పతనానికి దారితీస్తాయి. అశోక తర్వాత అధికారంలో ఉన్న రాజులు ఒక్కతే నిర్ణయాన్ని కొనసాగించలేదు, సామ్రాజ్యం చిన్న రాష్ట్రాల్లో విరివిడిగా పునాదులుగా పడిపోయింది.
185 లో మౌర్య సామ్రాజ్యం తన ఆవాసం పూర్తిగా ముగిసిపోయింది. చివరి పరిపాలకుడు బృహద్రథ కింద వచ్చిన పుష్యమిత్ర ను ఉత్కంఠతో అస్త్రాన్ని కప్పిచారు, ఆయన శుంగ వంశాన్ని స్థాపించాడు.
మౌర్య సామ్రాజ్యం భారత చరిత్రలో గొప్ప ముద్రను వేసింది. ఇది కేంద్రీకృత ప్రభుత్వ నిర్వహణ మరియు వాణిజ్య అభివృద్ధికి పునాదులను వేశాయి. అశోక యొక్క ముఖ్యమైన సాధన అయిన బౌద్ధతాన్ని విస్తరించడం, ఆసియాలో అనేక దేశాలపై ప్రభావం చూపించి, సాంస్కృతిక మార్పిడి యొక్క ముఖ్యమైన అంశంగా మారింది.
తదుపరి, మౌర్య విరాసంతులు సాహిత్యం, కళ మరియు తాత్త్వికతలో ప్రతిబింబించాయి. ఈ కాలంలో నెలకొన్న అనేక ఆలోచింపుత్తుల మరియు విలువలు ఇప్పటికి భారతదేశంలో స్థాయికి మరియు సంస్కృతిని కొనసాగిస్తున్నాయి.
మౌర్య సామ్రాజ్యం భారత చరిత్రలో ముఖ్యమైన దశ, ఇది దేశ మరియు ప్రాంతం మొత్తం అభివృద్ధికి ప్రభావం చూపింది. రాజకీయ, ఆర్థిక, సాంస్కృతిక మరియు మతాలలో చేసిన అభివృద్ధులు నేటికీ చారిత్రిక మరియు ప్రేరణాయుక్తం భావించబడ్డాయి.