Tarih Ansiklopedisi
Afganistan'daki iç savaş ve sonrasındaki Sovyet müdahalesi, ülkenin tarihinde en trajik ve önemli olaylardan biri haline gelmiş, geleceği ve nüfusun refahı üzerinde derin bir etki bırakmıştır. Bu dönem, 1970'lerin sonları ve 1980'ler boyunca devam eden karmaşık siyasi, sosyal ve kültürel yönleri içermektedir.
1970'lerin sonlarında Afganistan, siyasi istikrarsızlık döneminden geçiyordu. 1973 yılında Kral Zahir Şah'ın devrilmesinin ardından, Daud Han iktidara geldi ve bir cumhuriyet rejimi kurarak çeşitli reformlar yapmaya çalıştı. Ancak, yönetimi çeşitli kabile grupları ve sol politik hareketlerden sert muhalefetle karşılaştı.
1978 yılında gerçekleşen devrim sonucunda Afganistan Halk Demokratik Partisi (HDP) iktidara geldi. Yeni hükümet, sosyal yapıyı değiştirmeye yönelik tarım reformu ve eğitim sisteminde değişiklikler gibi radikal reformlar uygulamaya başladı. Bu tedbirler, geleneksel kabileler ve dini gruplar arasında büyük bir hoşnutsuzluğa yol açtı.
Protestolar ve isyanlar ülke genelinde patlak vermeye başladı. Özellikle dini liderler ve komünist hükümeti devirmek isteyen mücahitler yeni rejime karşı aktif bir şekilde muhalefet ettiler. HDP rejiminin artan şiddete karşı uyguladığı baskılar ise direnişi daha da güçlendirdi.
HDP rejimine karşı isyan, şiddetin tırmanmasına ve birçok gerilla grubunun oluşmasına yol açtı. Bu gruplar, hem yerel halktan hem de Sovyetler Birliği'nin bölgede etkisini zayıflatmak isteyen ABD, Pakistan ve diğer ülkelerden destek almaya başladılar.
1979 yılı sonunda, Afganistan'daki durum zirveye ulaştığında, Sovyetler Birliği ülkeye asker göndermeye karar verdi. Müdahalenin amacı, komünist rejimi korumak ve mücahit isyanını bastırmaktı. 27 Aralık 1979'da Sovyet güçleri Afganistan sınırını geçti ve Kabil'i ele geçirme operasyonuna başladı.
Sovyet müdahalesi, mücahitlerden sert bir direnişle karşılaştı. Teknolojik ve sayısal üstünlüğe rağmen, Sovyet ordusu, yerel halk üzerindeki derin kökleri olan dağlık arazide gerilla savaşına karşı zorluklarla karşılaştı.
Mücahitler, pusu kurma, yangın çıkarma ve gerilla taktikleri gibi çeşitli stratejiler kullandılar. Ayrıca, Pakistan üzerinden silah ve finansman desteği sağlayan ABD gibi yabancı ülkelerden önemli yardımlar aldılar.
Müdahale, uluslararası alanda geniş bir yankı uyandırdı ve birçok ülke tarafından kınandı. Birleşmiş Milletler, Sovyet askerlerinin geri çekilmesini talep etti ve Sovyetler Birliği'nin eylemlerine yanıt olarak Batı ülkeleri ekonomik yaptırımlar uygulamaya başladı. Bu durum, Sovyetler Birliği ile Batı arasındaki ilişkilerin kötüleşmesine neden oldu.
Sovyet müdahalesine yanıt olarak ABD ve diğer ülkeler mücahitleri aktif bir şekilde desteklemeye başladılar. "Siklon Operasyonu", isyancılara yönelik en kapsamlı destek programlarından biri haline geldi ve modern silah sistemleri, Stinger uçaksavar füzeleri gibi tedariklerle gerçekleştirildi. Bu sistemler çatışmanın seyrini önemli ölçüde etkiledi.
1980'ler boyunca savaş devam etti ve her iki taraf da geri adım atmadı. Sovyetler, artan kayıplar ve asker morale kötüleşmesi ile karşı karşıya kaldı. Mücahitler, halkın desteğini ve uluslararası finansmanı kullanarak sürdürülebilir bir direniş organize etmeyi başardılar.
1986 yılında Sovyet liderliği asker çekme kararı aldı, ancak bu durum çatışmanın hemen sona ermesine yol açmadı. 1989 yılında Sovyet askerleri Afganistan'ı terk etti, ancak savaş devam etti ve mücahit gruplar arasındaki çatışmalar yoğunlaştı.
Sovyet askerlerinin çekilmesinin ardından başlayan iç savaş, altyapının yıkılmasına ve insan kayıplarına neden olarak, 1996 yılında iktidara gelen Taliban gibi aşırıcı grupların yükselmesi için zemin hazırladı.
Afganistan'daki iç savaş ve Sovyet müdahalesi, ülke ve halkı üzerinde uzun süreli etkiler bırakan önemli olaylar haline geldi. Bu olayların sonuçları, günümüz Afganistan'ında da hissedilmeye devam ediyor; burada çatışma, savaş ve siyasi istikrarsızlık güncel sorunlar olarak varlık göstermektedir. Bu dönemin tarihi, jeopolitik oyunların karmaşıklığı ve dış müdahalenin sonuçlarını hatırlatmaktadır.