دانشنامه تاریخی
اوکتویان اوگوست (گای یولیوس سزار اوکتویان) نخستین امپراتور رومی شد و به همراه اصلاحات نظامی و سیاسی، تغییرات گسترده‌ای در حوزه اجتماعی ایجاد کرد. بخشی مهم از حکمرانی او سیاست خانوادگی بود که به منظور تقویت اخلاق و تضمین رشد جمعیت در امپراتوری روم طراحی شده بود. اوگوست موسسه خانواده را به عنوان عنصر بنیادین ثبات و رونق دولت تلقی می‌کرد و ابتکارات او در این زمینه عواقب طولانی مدتی برای جامعه رومی داشت.
اصلی‌ترین اهداف سیاست خانوادگی اوگوست عبارت بودند از:
اوگوست می‌دید که روم با مشکلات اجتماعی و جمعیتی روبرو است: بسیاری از اعضای طبقات بالا ترجیح می‌دادند که ازدواج نکنند یا ازدواج خود را به تأخیر اندازند و تعداد طلاق‌ها و ازدواج‌های عقیم در حال افزایش بود. این امر به کاهش نرخ زاد و ولد، به ویژه در میان شهروندان طبقات بالا منجر شد. در پاسخ به این چالش‌ها، اوگوست مجموعه‌ای از قوانین و ابتکارات را طراحی کرد که شهروندان را به تشکیل خانواده‌های مستحکم و تولید نسل تشویق می‌کرد.
یکی از عناصر کلیدی سیاست خانوادگی اوگوست قانون یولیایی درباره ازدواج (Lex Julia de maritandis ordinibus) بود که در سال ۱۸ قبل از میلاد تصویب شد. این قانون به تشویق ازدواج‌ها و زاد و ولد در میان شهروندان رومی، به ویژه در میان طبقات بالا می‌پرداخت. طبق این قانون، مردان و زنان در سنین معین باید ازدواج می‌کردند و بی‌همسری یا امتناع از ازدواج با جریمه‌ها و محرومیت از حقوق وراثت مجازات می‌شد.
برای کسانی که ازدواج می‌کردند و دارای فرزند بودند، اوگوست امتیازات مختلفی تعیین کرد. به عنوان مثال، به مردانی که دارای سه فرزند بودند، معافیت‌هایی از برخی تعهدات اجتماعی اعطا می‌شد. این امر زاد و ولد را تحریک کرده و به تقویت موسسه خانواده در جامعه کمک می‌کرد.
اوگوست همچنین به حفظ اخلاق و قضایای جامعه، به ویژه در میان اشراف توجه داشت. او قانونی درباره زنا (Lex Julia de adulteriis) تصویب کرد که مجازات‌های سخت‌گیرانه‌ای برای روابط غیر زناشویی پیش‌بینی می‌کرد. این قانون خیانت و سایر اشکال روابط جنسی خارج از ازدواج را ممنوع می‌کرد و متخلفان در فرآیندهای قضایی عمومی و مجازات‌هایی مانند تبعید و مصادره اموال قرار می‌گرفتند.
این قانون تأثیر زیادی بر هنجارهای اجتماعی رفتار داشت و به تقویت ارزش‌های اخلاقی سنتی در روم کمک کرد. اوگوست تلاش داشت تا تصویری از یک شهروند شایسته رومی به تصویر بکشد که نسبت به وظایف خانوادگی و دولت وفادار است. خود امپراتور نیز سعی داشت با رفتار خود نمونه‌ای نشان دهد، اما خانواده خودش، از جمله دخترش جولیا، در رسوایی‌ها درگیر شدند که سایه‌ای بر تلاش‌های اوگوست برای تقویت اخلاق انداخت.
سیاست خانوادگی اوگوست همچنین به سوالات مربوط به وضعیت اجتماعی و ازدواج بین نمایندگان طبقات مختلف می‌پرداخت. قانون ازدواج بین طبقات مختلف (Lex Julia de maritandis ordinibus) ازدواج بین رومیان آزاد زاده و بردگان سابق (آزادشدگان) را ممنوع کرده و همچنین ازدواج بین سنا و زنان با اصل و نسب پایین را ممنوع می‌کرد. این قانون به منظور حمایت از نظم اجتماعی و جلوگیری از اختلاط بین طبقات مختلف طراحی شده بود که به عقیده اوگوست می‌توانست به بی‌ثباتی جامعه منجر شود.
این اقدامات تعهد اوگوست را به سنت‌های جامعه رومی نشان می‌داد، جایی که تفکیک‌های اجتماعی نقش کلیدی داشتند. با این حال، چنین قوانینی همچنین با نارضایتی‌هایی همراه بود، به ویژه در میان کسانی که آنها را ناعادلانه و بیش از حد سختگیرانه می‌دانستند.
سیاست خانوادگی اوگوست تأثیر قابل توجهی بر جامعه رومی داشت. قوانینی که توسط امپراتور تصویب شدند، شهروندان را به ازدواج و زاد و ولد تشویق کردند که به تثبیت وضعیت جمعیتی در روم کمک کرد. علاوه بر این، اقدامات سختگیرانه علیه زنا به تقویت اخلاق و مسائل اخلاقی سنتی کمک کردند.
با این حال، با وجود تلاش‌های اوگوست، بسیاری از قوانین او با مقاومت مواجه شد، به ویژه در میان اشراف. برخی از نمایندگان طبقات بالا ترجیح می‌دادند از ازدواج‌ها دوری کنند یا به نقض قوانین زنا ادامه دهند. در نتیجه، هرچند قوانین اوگوست تأثیراتی بر رفتار جامعه داشتند، اجرای کامل آنها دشوار بود.
سیاست خانوادگی اوگوست اوکتویان بخشی مهم از اصلاحات اجتماعی وسیع او بود. او به دنبال تقویت موسسه خانواده، افزایش زاد و ولد و بهبود وضعیت اخلاقی جامعه رومی بود. هرچند ابتکارات او همیشه به نتایج مطلوب نمی‌رسید و با مقاومت‌هایی روبرو می‌شد، اما آنها پایه‌گذار تغییرات آینده در قانون خانواده در روم بودند.
اوگوست میراث قابل توجهی در حوزه سیاست اجتماعی بر جای گذاشت و قوانین او به تأثیرگذاری بر جامعه رومی در طول قرن‌های بعد ادامه داد. تقویت موسسه خانواده یکی از وظایف کلیدی امپراتوران رومی شد و اقداماتی که اوگوست انجام داد، نمونه‌ای برای حاکمان آینده روم گشت.