دانشنامه تاریخی
سیستم جهانی موقعیت‌یابی، که بیشتر به عنوان GPS (Global Positioning System) شناخته می‌شود، تأثیر شگرفی بر روی دنیای مدرن داشته است. این سیستم نه‌تنها روش‌های ناوبری را تغییر داده، بلکه حوزه‌های متعددی از جمله حمل‌ونقل، ژئودزی، کشاورزی و حتی زندگی روزمره مردم عادی را تحت تأثیر قرار داده است. اما این فناوری از کجا آمده است؟ و چه کسی در ایجاد آن نقش داشته است؟
در اواخر دهه 1960، نیاز به موقعیت‌یابی دقیق برای سازمان‌های نظامی و غیرنظامی واضح شد. استفاده از ناوبری در شرایطی که روش‌های سنتی به اندازه کافی قابل اعتماد نبودند، منجر به جستجوی راه‌حل‌های جدید شد. فناوری‌های ماهواره‌ای شروع به توسعه کردند و اولین گام برای ایجاد GPS این بود که درک شود ماهواره‌ها می‌توانند اطلاعاتی درباره موقعیت و زمان خود را ارسال کنند.
اولین گام‌ها به سمت ایجاد سیستم GPS در سال 1973 برداشته شد، وقتی که وزارت دفاع ایالات متحده رسماً پروژه را راه‌اندازی کرد. در ابتدا، این سیستم به‌عنوان ابزاری نظامی برای هدایت دقیق موشک‌ها و عملیات‌های نظامی دیگر توسعه یافت. اما با گذشت زمان، مشخص شد که کاربران غیرنظامی نیز می‌توانند از این فناوری بهره‌مند شوند.
GPS بر مبنای شبکه‌ای از ماهواره‌ها است که در مدارهایی به دور زمین در ارتفاعی حدود 20,200 کیلومتر حرکت می‌کنند. این ماهواره‌ها به‌طور مداوم داده‌هایی درباره موقعیت و زمان خود را ارسال می‌کنند. گیرنده‌های GPS بر روی زمین این سیگنال‌ها را دریافت کرده و با استفاده از مثلث‌سازی موقعیت خود را با محاسبه فاصله تا چندین ماهواره تعیین می‌کنند. برای اطمینان از دقت مختصات، اطلاعات حداقل از چهار ماهواره لازم است.
اولین ماهواره سیستم GPS، NAVSTAR-1، در سال 1978 پرتاب شد و این شروع فعالیت کامل سیستم بود. طی چند سال بعد، تعداد بیشتری ماهواره پرتاب شد که به بهبود دقت و پوشش سیستم کمک کرد. تا سال 1995، این سیستم به‌طور کامل کار کرد و به کاربران دقتی تا 10 متر ارائه داد.
در ابتدا، GPS تنها توسط نظامیان استفاده می‌شد. اما در دهه 1980، گیرنده‌های تجاری شروع به ظهور کردند. در سال 1996، رئیس‌جمهور ایالات متحده بیل کلینتون اعلام کرد که قصد دارد GPS را برای کاربران غیرنظامی قابل دسترسی کند. این شروع یک عصر جدید در استفاده از GPS در حوزه‌هایی مانند ناوبری خودرو، هوانوردی، کشتیرانی و حتی در کاربردهای ورزشی بود.
ورود GPS به زندگی غیرنظامی باعث تغییرات عمده‌ای در رفتار جامعه شد. ظهور سیستم‌های ناوبری در خودروها و سپس در دستگاه‌های موبایل سفرها را راحت‌تر و ایمن‌تر کرده است. GPS همچنین نقش مهمی در فناوری‌های پیشرفته، مانند بازاریابی جغرافیایی و پردازش داده‌های موقعیت ایفا کرده است.
با پیشرفت فناوری، GPS همچنان به تکامل خود ادامه می‌دهد. ظهور فناوری‌های جدیدی مانند GLONASS و Galileo دقت و قابلیت اطمینان بیشتری را فراهم می‌کند. در آینده، می‌توان انتظار بهبود بیشتر کارایی GPS و ادغام آن با فناوری‌های دیگر را داشت.
اختراع GPS به یک نقطه عطف مهم در تاریخ بشریت تبدیل شد. این فناوری روش‌های ناوبری و زندگی روزمره را تغییر داده و دقت و دسترسی بالای موقعیت‌یابی را فراهم کرده است. سیستم GPS چشم‌اندازهای جدیدی را برای بسیاری از حوزه‌ها ایجاد کرده و بدون شک به تأثیرگذاری بر آینده ادامه خواهد داد.